پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری

مناسک حج آیت الله العظمی خامنه ای

  • مقدمه
  • فصل نخست: کلیات
  • فصل دوم: حج واجب (حَجّة الاسلام)
  • فصل سوم: اعمال عمره‌ تمتّع
  • واجبات احرام
  • مستحبّات احرام
  • مكروهات احرام
  • محرّمات احرام
    چاپ  ;  PDF
    4 ـ محرّمات احرام

    4 ـ محرّمات احرام

    [149] م - بر مُحرم واجب است از لحظه‌ی شروع احرام تا زمانی که محرم است، از برخی امور اجتناب کند که به آنها «محرّمات احرام» گفته میشود.

    [150] م - محرّمات احرام 23 چیز است، که برخی مخصوص مردان و برخی مخصوص زنان و برخی برای زنان و مردان حرام است.

    محرّمات اختصاصی مردان:

    1. پوشیدن لباس‌ دوخته

    2. پوشیدن چیزی که تمام روی پا را بپوشاند

    3. پوشاندن سر

    4. سایه بر سر قرار دادن در روز و در حال پیمودن مسافت

    محرّمات اختصاصی زنان:

    5. پوشاندن صورت

    6. پوشیدن دستکش

    محرّمات مشترک بین مرد و زن:

    7. استفاده از بوی خوش

    8. نگاه در آینه

    9. استفاده از زینت

    10. روغن مالیدن به بدن

    11. کندن یا کوتاه کردن مو از بدن خود یا دیگران

    12. ناخن گرفتن

    13. بیرون آوردن خون از بدن

    14. فسوق (دروغ گفتن و همچنین دشنام دادن و فخرفروشی)

    15. جدال (سوگند به لفظ جلاله)

    16. کشتن حشرات ساکن در بدن

    17. کندن و بریدن درختان یا گیاهان حرم

    18. حمل سلاح

    19. شکار حیوان وحشی صحرایی

    20. آمیزش و هر گونه لذّت از همسر

    21. عقد ازدواج

    22. استمناء (خودارضایی)

    23. فرو بردن سر در آب

    [151] م - برخی از این اعمال در حالت عادی نیز حرام است و حرمت آن در حال احرام بیشتر است.

    محرّمات اختصاصی مردان:

    1 ـ پوشیدن لباس ‌دوخته

    [152] م - پوشیدن لباس‌ دوخته مثل پیراهن، قبا، شلوار، کت، پالتو، زیر جامه و امثال آنها، همچنین پوشیدن لباسهای دگمه‌داری که با بستن دگمه‌ی آن به صورت پیراهن و مانند آن درمی‌آید، برای مردان در حال احرام جایز نیست.

    [153] م - در مسئله‌ی قبل، تفاوتی بین لباس دوخته، بافته و مانند آن وجود ندارد.

    [154] م - پوشیدن چیز دوخته که لباس محسوب نمیشود، مانند کمربند، بند ساعت، همیان ـ که پول در آن میگذارند ـ و مانند آن اشکال ندارد.

    [155] م - نشستن و خوابیدن روی زیرانداز دوخته‌شده یا لباسی که پوشیدن آن حرام است، اشکال ندارد.

    [156] م - انداختن لحاف یا پتو و مانند آن، که حاشیه‌ی آن دوخته شده است، روی شانه‌ها اشکال ندارد.

    [157] م - دوخته بودن حاشیه‌ی  لباس احرام اشکال ندارد.

    [158] م - اگر عمداً لباس دوخته بپوشد، باید یک گوسفند کفّاره بدهد؛ همچنین اگر چندین لباس دوخته، مانند شلوار و پیراهن و کت و لباس زیر بپوشد، باید برای هر کدام از آنها جداگانه کفّاره بدهد.

    [159] م - هر گاه مُحرم به علّت سردی هوا یا بیماری یا عذرهای دیگر، به پوشیدن لباس دوخته ناچار شود، جایز است بپوشد، ولی بنا بر احتیاط واجب باید یک گوسفند کفّاره بدهد

    2 ـ پوشیدن چیزی که تمام روی پا را بپوشاند

    [160]م - مرد مُحرم نباید چکمه و جوراب بپوشد و احتیاط واجب آن است که از پوشیدن هر چیزی که تمام روی پا را میپوشاند مانند کفش و دمپایی و امثال آن اجتناب کند.

    [161] م - پوشیدن دمپایی و کفشی که بند پهن دارد و تمام روی پا را نمیپوشاند، اشکال ندارد.

    [162] م - قرار دادن لحاف، روانداز و لباس احرام روی پا اشکال ندارد.

    [163] م - اگر مُحرم از پوشیدن کفش و مانند آن، که تمام روی پا را میپوشاند، ناگزیر باشد، میتواند بپوشد، ولی بنا بر احتیاط واجب باید قسمتی از روی آن را بردارد تا تمام روی پا را نپوشاند.

    [164] م - پوشیدن کفش و جوراب و مانند آن کفّاره ندارد، امّا در صورت پوشیدن جوراب، احتیاط مستحب آن است یک گوسفند به عنوان کفّاره قربانی شود.

    [165] م - هر چند حرمت پوشیدن جوراب و کفش و مانند آن مختص مردان است، امّا احتیاط مستحب است زنان نیز مراعات کنند.

    3 ـ پوشاندن سر

    [166] م - مرد مُحرم جایز نیست سر خود را با کلاه، عمامه، حوله، دستمال و مانند آن بپوشاند.

    [167] م - بنا بر احتیاط واجب باید از گذاشتن هر چیز روی سر که موجب پوشیده شدن سر میشود، مانند حنا، کف صابون و اشیاء اجتناب کند.

    [168] م- گوش نیز بخشی از سر است و پوشاندن آن در حال احرام جایز نیست.

    [169] م - پوشاندن قسمتی از سر به طوری که عرفاً مصداق پوشاندن سر باشد ـ مانند گذاشتن کلاه کوچک وسط سر ـ جایز نیست، امّا گذاشتن قرآن و مانند آن روی سر یا خشک کردن تدریجی سر اشکال ندارد، هر چند احتیاط مستحب است از آن نیز اجتناب شود.

    [170] م - اگر عمداً سر را بپوشاند بنا بر احتیاط واجب باید یک گوسفند کفّاره بدهد و در صورت فراموشی یا غفلت کفّاره واجب نیست.

    4 ـ سایه بر سر قرار دادن

    [171] م - سایه قرار دادن بالای سر در حال احرام و در حال حرکت ـ رفتن از میقات به مکّه و از مکّه به عرفات و مانند آن ـ بر مردان جایز نیست؛ امّا اگر بین راه توقّف کند یا زمانی که به مقصد میرسد، زیر سایه برود، اشکال ندارد؛ بنابراین سفر کردن با اتوبوس مسقّف جایز نیست، امّا پس از رسیدن به مکّه، در منازل و رستوران‌ و مانند آن رفتن زیر سایه اشکال ندارد.

    [172] م - مُحرم باید پس از رسیدن به مکّه و پیش از انجام مناسک عمره، همچنین در حال احرام در عرفات و منا، از قرار گرفتن زیر سایه‌ی متحرّک مانند اتوبوس مسقّف و چتر، بنا بر احتیاط واجب اجتناب کند.

    [173] م - حکم دو مسئله‌ی قبل، به روز اختصاص دارد و سوار شدن اتوبوس مسقّف در شب اشکال ندارد، هر چند رعایت احتیاط مطلوب است.

    [174] م - در شبهای سرد یا بارانی، احتیاط واجب آن است که محرم با ماشین مسقف و امثال آن حرکت نکند.

    [175] م - قرار گرفتن در سایه‌ی دیوار و درخت و مانند آن و نیز عبور از زیر سقفهای ثابت مانند پل و تونل، حتّی در روز اشکال ندارد.

    [176] م - کفّاره‌ی زیر سایه رفتن، یک گوسفند است.

    [177] م - اگر بر اثر بیماری یا عذر، ناگزیر از رفتن زیر سایه باشد، اشکال ندارد، امّا باید یک گوسفند کفّاره بدهد.

    [178] م - رفتن زیر سایه، در هر احرام فقط یک کفّاره دارد، هر چند به دفعات انجام شود؛ بنابراین اگر مُحرم در احرام عمره چندین بار زیر سایه برود، بیش از یک کفّاره واجب نمیشود. در احرام حج نیز چنین است.

    محرّمات اختصاصی زنان:

    5 ـ پوشاندن صورت

    [179] م - پوشاندن صورت یا بخشی از آن مثل چانه و گونه، به طوری که متعارف زنان در حجاب از نامحرم یا خودداری از شناخته شدن میپوشانند، در حال احرام جایز نیست.

    [180] م - استفاده از ماسک بهداشتی برای پوشش بینی و دهان در حال احرام اشکال ندارد.

    [181] م - پوشاندن اطراف صورت از بالا یا پایین یا دو طرف آن، به طوری که زنان هنگام پوشیدن مقنعه به نحو متعارف یا هنگام پوشاندن سر در نماز انجام میدهند و پوشاندن صورت بر آن صدق نمیکند، اشکال ندارد، چه در نماز و چه در حال دیگر.

    [182] م - پوشاندن‌ صورت با بادبزن یا هر وسیله‌ی دیگر حرام است، امّا پوشاندن با دستها اشکال ندارد.

    [183] م - زن جایز است در حال احرام، چادر یا جامه‌ای را که بر سر انداخته، به طوری که بنا بر احتیاط واجب با صورت تماس نداشته باشد، روی صورت تا بالای بینی بیاویزد، امّا احتیاط آن است اگر نامحرم او را نمیبیند، از این کار اجتناب کند.

    [184] م - پوشاندن صورت کفّاره ندارد، هر چند احتیاط مستحب است کفّاره بدهد.

    6 ـ پوشیدن دستکش

    [185] م - پوشیدن دستکش بر زن مُحرم حرام است.

    محرّمات مشترک بین زن و مرد:

    7 ـ استفاده از بوی خوش

    [186] م - استفاده از انواع عطر مانند مشک، عود، گلاب و دیگر عطرهای رایج به هر نحو که باشد، در حال احرام حرام است.

    [187] م - پوشیدن لباسی که قبلاً معطّر شده، تا زمانی که از آن بوی خوش به مشام برسد، جایز نیست.

    [188] م - استفاده از صابون و شامپوی معطّر بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.

    [189] م - مُحرم باید از بوییدن هر چیز معطّر بنا بر احتیاط واجب اجتناب کند، هر چند به آن عطر گفته نشود؛ مانند گلها، سبزیجات و میوه‌های خوشبو، هر چند خوردن میوه‌ی خوشبو اشکال ندارد.

    [190] م - خوردن غذایی که در آن زعفران وجود دارد، برای مُحرم جایز نیست.

    [191] م - مُحرم نباید بینی خود را از بوی نامطبوع بگیرد، امّا بیرون رفتن از محلّ بوی نامطبوع یا عبور از آنجا اشکال ندارد.

    [192] م - کفّاره‌ی استفاده‌ی عمدی از بوی خوش ـ خوراکی و غیر خوراکی ـ یک گوسفند است.

    8 ـ نگاه در آینه

     

    [193] م - در حال احرام، نگاه در آینه برای خودآرایی حرام است؛ ولی بدون این قصد، مانند نگاه راننده در آینه‌ی خودرو اشکال ندارد.

    [194] م - آب صاف یا اجسام صیقلی که تصویر در آن دیده میشود، حکم آینه را دارد؛ یعنی نگاه در آن اگر برای زینت باشد، جایز نیست.

    [195] م - اگر مُحرم در اتاقی است که در آن آینه وجود دارد و میداند سهواً چشمش در آن می‌افتد، حضور در اتاق اشکال ندارد، امّا بهتر است آینه را بیرون بَرد یا روی آن را بپوشاند.

    [196] م - در حال احرام تصویربرداری با دوربین عکّاسی یا فیلم‌برداری اشکال ندارد.

    [197] م - نگاه در آینه کفّاره ندارد، امّا احتیاط واجب است که پس از نگاه در آن، لبّیک بگوید.

    9 ـ استفاده از زینت

    [198] م - مُحرم باید از دست کردن انگشتر، اگر زینت باشد، اجتناب کند.

    [199] م - اگر انگشتر برای زینت نباشد و به نیّت استحباب یا غرض دیگر به دست کند، اشکال ندارد.

    [200] م - انگشتر به دست کردن در حال احرام کفّاره ندارد.

    [201] م - مُحرم باید از استفاده‌ی هر چیزی که زینت به شمار آید ـ مانند حنا و رنگ کردن مو ـ بنا بر احتیاط واجب اجتناب کند.

    [202] م - اگر پیش از احرام بر دست، پا و ناخن حنا گذاشته یا موها رنگ شده باشد و اثر آن تا زمان احرام باقی باشد، اشکال ندارد.

    [203] م - سرمه کشیدن اگر زینت محسوب شود، همچنین خطّ دُور چشم‌ که زنان انجام میدهند، بر مُحرم جایز نیست و بین رنگ سیاه و دیگر رنگها تفاوت وجود ندارد.

    [204] م - عینک زدن اگر برای زینت نباشد، اشکال ندارد.

    [205] م - زیورهایی را که زن معمولاٌ استفاده میکرده، لازم نیست برای احرام بیرون آورد، امّا نباید به مرد، حتّی شوهر خود نشان دهد.

    [206] م - پوشیدن زیور حرام است ولی کفّاره ندارد.

    [207] م - استفاده از زینت کفّاره ندارد.

    10 ـ روغن مالیدن به بدن

    [208] م - روغن مالیدن به بدن و مو برای مُحرم جایز نیست، خواه روغن زینتی باشد یا غیر زینتی و خواه معطّر باشد یا غیر معطّر.

    [209] م - اگر بوی روغنِ خوشبو تا زمان احرام باقی میماند، پیش ‌از احرام نیز استعمال آن جایز نیست.

    [210] م - خوردن روغن و چربی در صورتی که بوی خوش نداشته باشد، اشکال ندارد.

    [211] م - اگر برای مداوا یا جلوگیری از تابش اشعّه‌ی مضرّ خورشید یا جلوگیری از عرق‌سوز شدن مجبور به استعمال روغن باشد، اشکال ندارد.

    [212] م - کفّاره‌ی مالیدن روغن، اگر خوشبو باشد، بنا بر احتیاط یک گوسفند است و اگر خوشبو نباشد، غذا دادن به یک فقیر تا سیر شود، اگرچه بعید نیست در هر دو مورد واجب نباشد.

    11 ـ زایل کردن مو از بدن

    [213] م - زایل کردن موی هر قسمت از بدن، در حال احرام حرام است و در حرمت آن، بین موی کم و زیاد و بین کندن و تراشیدن و بین اینکه از بدن خود باشد یا بدن شخص دیگر، فرق نیست.

    [214] م - اگر در حال وضو یا غسل یا تیمّم، مویی بدون قصد کنده شود، اشکال ندارد.

    [215] م - اگر ناگزیر از زایل کردن مو باشد ـ مانند موی زیر پلک چشم که موجب آزار یا موی سر که موجب سردرد است ـ اشکال ندارد.

    [216] م - اگر مُحرم موی سر را با علم و عمد بتراشد، باید یک گوسفند کفّاره بدهد، امّا اگر از روی غفلت یا سهو یا ندانستن مسئله باشد، کفّاره ندارد.

    [217] م - اگر ناچار شود موی سر خود را بتراشد، کفّاره‌ی آن دوازده مُدّ طعام است که به شش مسکین داده میشود، یا سه روز روزه یا یک گوسفند.

    [218] م - اگر مُحرم موی سر خود را با قیچی یا ماشین کوتاه کند، بنا بر احتیاط واجب یک گوسفند کفّاره بدهد.

    [219]م - اگر مُحرم دست به سر خود بکشد و یک مو یا بیشتر بیفتد، احتیاط مستحب است به قدر یک مشت گندم یا آرد و مانند آن صدقه بدهد.

    12 ـ ناخن گرفتن

    [220] م - مُحرم باید از گرفتن تمام یا قسمتی از ناخن دست یا پای خود، با هر وسیله، اجتناب کند.

    [221] م - اگر ناچار شود ناخن خود را بگیرد ـ مانند آنکه بخشی از ناخن جدا شده و بخشی باقی مانده و آزاردهنده است ـ اشکال ندارد.

    [222] م - گرفتن ناخن افراد دیگر اشکال ندارد.

    [223] م - کفّاره‌ی گرفتن ناخن عبارت است از:

    الف) یک ناخن یا بیشتر را از دست یا پای خود بگیرد، برای هر ناخن یک مُدّ طعام.

    ب) تمام ناخنهای دست یا پا را کوتاه کند، یک گوسفند.

    ج) تمام ناخنهای دست و پا را در یک نوبت کوتاه کند، یک گوسفند و اگر ناخن‌ دستها را در یک نوبت و ناخن‌ پاها را در نوبت دیگر بگیرد، دو گوسفند.

    13 ـ بیرون آوردن خون از بدن

    [224] م - مُحرم باید از کاری که موجب بیرون آمدن خون از بدن میشود بنا بر احتیاط واجب اجتناب کند.

    [225] م - تزریق آمپول و کشیدن دندان، اگر موجب بیرون آمدن خون ‌شود، بنا بر احتیاط واجب جز در موارد ضرورت جایز نیست.

    [226] م - بیرون آوردن خون از بدن کفّاره ندارد، امّا احتیاط مستحب است یک گوسفند کفّاره داده شود.

    14 ـ فسوق

    [227] م - فسوق به معنای دروغ، ناسزا گفتن یا فخرفروشی است؛ بنابراین حرمت دروغ و ناسزا در حال احرام بیشتر است، امّا فخرفروشی که در غیر حال احرام حرام نیست، در حال احرام حرام است.

    [228] م - فسوق، کفّاره ندارد و فقط باید استغفار شود.

    15 ـ جدال (سوگند به لفظ جلاله)

    [229] م - جدال و نزاع با دیگران اگر دربردارنده‌ی سوگند به خداوند باشد، برای مُحرم حرام است؛ مانند آنکه در مقام منازعه، «لا واللّه» و «بلی واللّه» بگوید.[1]

    [230] م - مُحرم باید بنا بر احتیاط واجب از قسم خوردن به نامهایی که ترجمه‌ی‌ «الله» به زبانهای دیگر است ـ مانند «خدا» ـ و نامهای دیگر خداوند مانند رحمن، رحیم، قادر، متعال و... اجتناب کند.

    [231]م - قسم خوردن به غیر خداوند متعال جزو محرّمات احرام نیست.

    [232] م - اگر سوگند راست بر زبان آورده شود، مرتبه‌ی اوّل و دوّم باید استغفار شود و کفّاره ندارد، امّا برای سوگند بیش از دو بار باید یک گوسفند کفّاره داده شود.

    [233] م - اگر مُحرم سوگند دروغ یاد کند، باید بار اوّل یک گوسفند و بار دوّم نیز یک گوسفند کفّاره دهد و احوط آن است که در بار دوّم دو گوسفند بدهد و بعد از بار دوّم برای هر سوگند باید یک گاو کفّاره بدهد.

    16 ـ کشتن جانوران ساکن بدن

    [234] م - کشتن جانواران ساکن بدن مانند شپش، کک و... در حال احرام بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.

    17 ـ کندن گیاه و درخت حرم

    [235] م - قطع، بریدن و شکستن درخت و گیاه روییده در حرم، بر مُحرم و غیر مُحرم حرام است.

    [236] م - گیاهانی که بر اثر راه رفتن کنده میشوند یا به عنوان علوفه‌ی حیوانات از آنها استفاده میشود، از این حکم مستثنا هستند.

    [237] م - کندن گیاه و بوته‌های خشک حرم کفّاره ندارد ولی واجب است استغفار شود؛ امّا اگر مُحرم درختی را که بریدن آن حرام است، ببرّد، بنا بر احتیاط واجب باید یک گاو کفّاره بدهد.

    18 ـ حمل سلاح

    [238] م - حمل سلاح برای مُحرم جایز نیست.

    [239] م - اگر برای حفظ جان خود و دیگران نیاز به حمل سلاح داشته باشد، حمل آن جایز است.

    19 ـ شکار حیوانات صحرایی

    [240] م - شکار حیوان صحرایی، پرنده و ملخ در حال احرام بر مُحرم حرام است، مگر آنکه از آزار آنها بیمناک باشد.

    [241] م - شکار در محدوده‌ی حرم، حتّی برای غیر مُحرم، جایز نیست.

    [242] م - خوردن گوشت شکار بر مُحرم حرام است، چه خودش شکار کرده باشد یا دیگری و خواه شکارکننده مُحرم باشد یا نباشد.

    [243] م - صید و خوردن حیوان دریایی اشکال ندارد.

    [244] م - ذبح و خوردن گوشت حیوانات اهلی مانند گوسفند و مرغ اشکال ندارد.[2]

    20 ـ آمیزش

    [245] م - در حال احرام، آمیزش جنسی و هر گونه لذّت جنسی مانند بوسیدن، لمس کردن و نگاه همراه با شهوت حرام است.

    [246] م - نگاه زن و شوهر به یکدیگر و نیز لمس‌ دست یکدیگر اگر از روی شهوت ‌نباشد، اشکال ‌ندارد.

    [247] م - محارم انسان مانند پدر، مادر، برادر، خواهر، عمو،  عمّه و مانند آنها، در حال احرام نیز مَحرم هستند و نظر به آنان بدون قصد شهوت اشکال ندارد.

    [248] م - کفّاره‌ی‌ آمیزش با همسر، یک شتر است و در برخی موارد موجب بطلان حج میشود و هر یک از تمتّعات دیگر نیز کفّاره‌ دارد که تفصیل آن در کتب فقهی بیان شده است.

    21 ـ عقد ازدواج

    [249] م - بر مُحرم جایز نیست در حال احرام، شخصی ـ مُحرم یا غیر مُحرم ـ را برای خود یا دیگری ـ مُحرم یا غیر مُحرم ـ عقد کند و اگر عقد کند، باطل است.

    [250] م - در حرمت اجرای عقد، بین عقد دائم و موقّت تفاوت نیست.

    22 ـ استمناء (خودارضایی)

    [251] م - استمناء ـ انجام کاری که موجب خروج منی شود ـ در حال احرام، حرام است و حکم آن همانند حکم جماع است.

    23 ـ فرو بردن سر در آب

    [252] م - فرو بردن تمام سر در آب برای مُحرم جایز نیست و در این حکم میان زن و مرد تفاوت نیست و در صورت ارتکاب کفّاره واجب نیست.


    [1] . گفتن کلمه‌ی «لا» و «بلی» و در سایر لغات مرادف آن مثل «نه» و «آری» دخالتی در جدال ندارد، بلکه قسم خوردن در مقام اثبات مطلب یا ردّ غیر جدال است.

    [2] . احکام مربوط به شکار و کفّاره‌ی آن بسیار مفصّل است، امّا از آنجا که در حال حاضر مورد ابتلاء نیست، از بیان آن صرف نظر میکنیم.

  • احکام كفّارات
  • طواف
  • واجبات طواف
  • نماز طواف
  • سعی
  • تقصير
  • فصل چهارم: اعمال حجّ تمتّع
  • فصل پنجم: نيابت در حج
  • فصل ششم: عمره‌ مفرده
  • ملحقات (استفتائات متفرّقه)
کاربر گرامی؛ لطفا قبل از تکمیل فرم، موارد زیر را مطالعه کنید:
  • جهت مکاتبه با دفتر، از قسمت ارسال نامه استفاده نمایید.
  • به منظور استفتاء یا ارسال سوال شرعی، از قسمت ارسال سوال شرعی استفاده نمایید.
  • جهت ارایه انتقاد و پیشنهاد به سایت دفتر، از قسمت ارتباط با پایگاه استفاده نمایید.
  • از فرم زیر فقط برای ارایه نظرات در مورد محتوای همین صفحه استفاده نمایید.
  • مسوولیت ارسال اشتباه بر عهده ارسال کننده آن است.
700 /