در اولین فرصت ممکن در صورت مطالبه ودیعه، شخص مستودع باید آن را برگرداند. حتی اگر بنابر احتیاط واجب مودع کافر حربی باشد.

نکته

الف) منظور از برگرداندن ودیعه فقط آن است که راه را باز کند تا مالک آن بیاید و آن مال را ببرد.

ب) اگر برگرداندن آن مال به کافر حربی موجب کمک به دشمن دین شود و او را بر علیه مسلمانان مجهز نماید، این کار حرام است.

ج) شاهد گرفتن برای تحویل دادن امانت به مودع، اگر موجب تأخیر زیاد نشود، جایز است.

اگر در مورد ودیعه، ترس سرقت یا تلف شدن وجود داشته باشد، باید مراحل زیر طی شود و اگر در انجام دادن هر کدام کوتاهی کند، ضامن است:

الف) رساندن به مالک یا وکیل او؛

ب) رساندن به حاکم شرع (اگر او قادر به حفظ مال است)؛

ج) رساندن به شخص مورد وثوق و امینی که قادر به حفظ مال است (در صورتی‌‌که حاکم وجود نداشته یا قادر به حفظ نباشد).

چنانچه به سبب بیماری یا غیر آن، نشانه‌‌های مرگ بر مستودع آشکار شد، باید مراحل زیر را طی کند (و اگر در انجام هر یک کوتاهی کند، ضامن است):

1. رساندن به مالک یا وکیل او؛

2. رساندن به حاکم شرعی که قادر بر حفظ مال است؛

3. مستودع وصیت می‌کند و شاهد هم می‌گیرد.

نکته
الف) وصیت کردن و شاهد گرفتن باید به‌‌گونه‌‌ای باشد که آن مال برای صاحبش حفظ شود. لذا باید جنس، وصف، مکان مال، نام و مشخصات مالک آن ذکر شود و صرف گفتن اینکه ودیعه نزد من است، کافی نیست.

ب) مرحله آخر در صورتی لازم است که ورثه شخص مستودع، امین و مطلع نباشند. اما اگر آنها مطلع و افرادی امین باشند، وصیت و شاهد گرفتن لازم نیست.

در صورتی‌‌که مسافرت مستودع با حفظ ودیعه منافات داشته باشد⁽¹⁾، در این حالت اگر رضایت مالک در مورد به همراه بردن ودیعه در سفر معلوم نباشد، باید مراحل زیر طی شود و اگر در انجام هر مرحله کوتاهی کند، ضامن است:

الف) مسافرت غیر ضروری:

• تحویل به مالک یا وکیل او ← تحویل به حاکم شرع ← باید ترک مسافرت کند.

ب) مسافرت ضروری:

• تحویل به مالک یا وکیل او ← تحویل به حاکم شرع ← تحویل به فرد امین ← با خود به مسافرت ببرد و ضامن نیست.⁽²⁾

1. سه مورد از لزوم برگرداندن ودیعه را نام ببرید.

2. منظور از برگرداندن ودیعه، در مواردی‌‌که واجب است، چیست؟

3. در چه صورتی برگرداندن ودیعه به صاحبش حرام است؟

4. در صورت ترس سرقت مال ودیعه چه باید کرد؟

5. مستودع، در مورد ودیعه در مسافرت غیر ضروری، چه وظیفه‌‌ای دارد؟

6. اگر مالک ودیعه مشخص باشد، وظیفه ورثه مستودع چیست؟