مسائل مربوط به نیابت در حج

مسأله 83 ـ  هم‌جنس بودن نایب و منوبٌ عنه شرط نیست، بنابراین زن می‌تواند نایب مرد و مرد می‌تواند نایب زن شود.

مسأله 84 ـ  نیابت صروره یعنی کسی که تاکنون حج به‌جا نیاورده، از صروره و غیر صروره جایز است، اعم از آنکه نایب یا منوبٌ عنه مرد باشد یا زن.

مسأله 85 ـ  قصد نیابت و تعیین منوبٌ عنه و لو به صورت اجمالی، در حج نیابی شرط است، ولی لازم نیست نایب نام منوبٌ عنه را ذکر کند.

مسأله 86 ـ  اجیر کردن کسی که وظیفه او به سبب کمی وقت عدول به حجّ اِفراد است، صحیح نیست. اما اگر نایب را در وسعت وقت اجیر کنند و سپس اتفاقاً وقت بر او تنگ شود، واجب است که به حج اِفراد عدول کند و عمل او از حج تمتع منوبٌ‌ عنه کفایت می‌کند و مستحق دریافت اجرت نیز هست.

مسأله 87 ـ  هرگاه نایب پس از احرام و ورود به حرم بمیرد، اگر نایب گرفتن برای بری شدن ذمّه‌ی منوبٌ عنه باشد، کما اینکه ظاهر حال اطلاق قرارداد اجاره چنین است، اجیر، مستحق تمام اجرت خواهد بود و باید آنرا به ورثه‌اش بپردازند.

مسأله 88 ـ  اگر کسی در مقابل اجرت معیّنی برای انجام حج اجیر شود و آن مبلغ از هزینه‌های او کمتر باشد، واجب نیست شخص اجیر کننده آن را تکمیل کند، همچنین اگر از مبلغ پرداختی چیزی باقی بماند، حق ندارد مقدار باقی مانده را پس بگیرد.

مسأله 89 ـ  در مواردی که حکم به عدم کفایت حج نایب از منوبٌ عنه می‌شود، در صورتی که برای انجام حج در همان سال اجیر شده باشد، واجب است اجرت را به اجیرکننده برگرداند، و در غیر این صورت باید در سال‌های بعد از طرف منوبٌ عنه حج به‌جا آورد.

مسأله 90 ـ  کسی که از انجام برخی از اعمال حج معذور است، نمی‌تواند برای نیابت حج اجیر شود. معذور کسی است که نتواند اعمال اختیاری حج مانند تلبیه و نماز طواف به نحو صحیح، و راه رفتن با پای خود در طواف و سعی، و رمی جمرات به دست خودش، و وقوف در عرفات و مشعر در وقت مقرّر، و بیتوته در مِنی را انجام دهد به‌طوری که منجر به نقص بعضی از اعمال حج شود. و اگر منجر به نقص بعضی از اعمال حج نشود و فقط در ارتکاب بعضی از محرّمات احرام معذور باشد، نیابت او صحیح است.

مسأله 91 ـ  اگر نایبی در اثنای حج نیابی معذور شود، در صورتی که عذر او منجر به نقص در اعمال حج شود، بطلان اجاره بعید نیست. و احوط آن است که حج برای منوب عنه اعاده شود و بین نایب و منوبٌ عنه در مورد اجرت، مصالحه صورت گیرد.

مسأله 92 ـ  نیابت کسانی که از وقوف اختیاری در مشعرالحرام معذورند، صحیح نیست و اگر نایب شوند، مستحق دریافت اجرت نیستند، مانند خدمه کاروان‌ها که باید با افراد ناتوان همراهی کنند و یا برای انجام برخی از کارهای خدماتی کاروان قبل از طلوع فجر از مشعر به مِنی بروند. و در صورتی که این افراد برای انجام حج نیابی اجیر شوند، باید وقوف اختیاری را درک کنند و حج را به‌جا آورند.

مسأله 93 ـ  در عدم کفایت حج نایبی که معذور است، فرقی نیست بین اینکه نایب اجیر باشد و یا نیابت مجّانی و تبرّعی انجام شود. و نیز فرقی نیست بین اینکه نایب جاهل به عذر باشد یا نایب‌گیرنده جاهل به آن باشد، و همچنین فرقی نیست بین اینکه نایب یا نایب‌گیرنده جاهل باشد به این که آن عذر از عذرهایی است که نیابت با آن صحیح نیست، مانند آن که نایب جاهل باشد که نمی‌تواند به وقوف اضطراری در مشعرالحرام اکتفا کند.

مسأله 94 ـ  واجب است نایب طبق وظیفه خود عمل کند، اعم از این که از روی تقلید باشد یا اجتهاد.

مسأله 95 ـ  اگر نایب پس از احرام و ورود به حرم بمیرد، همین مقدار برای تحقق حج برای منوبٌ‌عنه مجزی است، اما اگر بعد از احرام و پیش از ورود به حرم بمیرد، بنا بر احتیاط واجب عمل او مجزی نیست و تفاوتی ندارد که نیابت او مجانی بوده یا با اجرت، و برای حَجة‌الاسلام بوده یا حج واجب دیگر.

مسأله 96 ـ  کسی که به نیابت از دیگری به حج رفته، در صورتی که خود حَجةالاسلام به‌جا نیاورده باشد، احتیاط مستحب آن است که بعد از اعمال حجّ تا زمانی که در مکه است، اگر می‌تواند برای خودش نیز عمره‌ی مفرده به‌جا آورد.

مسأله 97 ـ  برای نایب جایز است بعد از انجام نیابت، برای خود یا دیگری طواف کند یا عمره‌ی مفرده به‌جا آورد.

مسأله 98 ـ  شرط ایمان (شیعه بودن) همانگونه که در اصل نیابت بنا بر احتیاط واجب معتبر است، در سایر اعمالی که نیابت در آنها جایز است ـ مانند طواف، سنگ زدن و قربانی کردن ـ نیز بنا بر احتیاط واجب شرط است.

مسأله 99 ـ  واجب است که نایب اعمال حج را به قصد نیابت از منوبٌ عنه به‌جا آورد و نیز واجب است که به نیابت از منوبٌ عنه، طواف نساء را انجام دهد.