الف) موارد عدم جواز فروش عین موقوفه و تجهیزات آن

 فروش زمین مشاعی وقفی

382. اینجانب به موجب سند عادی موازی هیجده قصب زمین که 450 متر مربع می باشد خریداری کرده ام که پس از خرید متوجه شده ام اراضی مزبور حدود 2/5 دانگ آن مشاعاً وقف بوده و استفتاء می نمایم آیا معامله فوق باطل است یا خیر و تکلیف اینجانب چیست؟

جواب: در فرض سؤال معامله نسبت به مقداری که وقف بوده باطل و نسبت به بقیه صحیح است و شما حق فسخ اصل معامله و مطالبه پولی که داده اید را دارید.

383. روستای مسکونی ما حدود یکصد و چهل هکتار بوده که از قدیم و ندیم در اختیار زارعین بوده، عامه اهالی محل می دانیم بعضی از زمین های فوق از دو دانگ تا چهار دانگ و یا نصف آن وقف برای تکایا بود و سند وقفی موجود است، متأسفانه اداره اوقاف شهرستان و مسئولین امر کوچک ترین تحرکی از خودشان نشان نداده اند. و مردم هم در سال 42 ثبت ملکی و سند اصلاحات ارضی گرفته اند آیا اعتبار ملکی و تصرف آن و محصولات سالیانه مشروع و مجاز خواهد بود و هر نوع تصرف آن جایز می باشد(بیع، تبدیل، هبه و ارث).

جواب: هر مقدار از زمین ها که وقفیت آن محرز و مسلم باشد خرید و فروش و تبدیل و نقل و انتقال آن شرعاً باطل است و هر گونه تصرف در آن منوط به رعایت احکام وقف و قرارداد با متولی شرعی است.

384. بانوئی قطعه زمینی که یک دانگ از ششدانگ می باشد را وقف نموده که دارای باغات،بیوتات، قنوات و انهار و مزارع و مراتع و اراضی و غیره بوده است و متولی زمین مذکور زمین فوق الذکر را به شخصی اجاره داده و چون پس از انقضاء مدت اجاره موفق به بازپس گرفتن آن نشده زمین را به اداره اوقاف واگذار نموده و چون در همان زمان عده ای از اهالی قریه مذکور قطعات زمینی را وقف کرده بودند لذا متولی و اداره اوقاف تمامی املاک دایر و آباد را که دارای محسنات قید شده در بالا بوده است به متصرف واگذار نموده و زمین بایری را که هیچگونه آبادی در آن وجود نداشته از او دریافت نموده که طبق اظهارات متولی و اداره محترم اوقاف می گوید تبدیل به احسن کرده ایم حال از آن مرجع عالیقدر مسلمین جهان تقاضا می شود در مورد اینکه آیا متولی و اداره  محترم اوقاف حق تعویض زمین دایر و آباد که دارای درآمد بوده را با زمینی بایر داشته، فتوای مبارک را امر و ابلاغ فرمائید.

جواب: بعد از ثبوت وقف شرعاً تبدیل و تغییر آن جایز نیست.

 تصرف در رقبه وقفی مسجد

385. عده ای افراد خیر با جمع آوری کمکهائی از مردم، بنائی را جهت انجمنی به نام انجمن توحیدی تأسیس کردند ولی از آنجا که این انجمن منحل شد، این بنا توسط مؤسسین انجمن مذکور وقف مسجد محل گردید و پس از اینکه مسئولین امور مسجد ساختمان مذکور را بلا استفاده و متروکه رها کردند، اداره بهزیستی با توافق مسئولین مسجد و صرف هزینه های فراوان آن را تعمیر و در جهت خدمت به تعداد کثیری از خانواده های محروم و بی سرپرست مورد استفاه قرار داد، اکنون متولیان مسجد ادعای مالکیت و تخلیه این ساختمان را نموده اند لطفاً بفرمائید با توجه به اینکه این بنا از کمک های مردمی جهت انجمن فوق تأسیس شده آیا وقف برای مسجد صحیح است؟

جواب: چنانچه دهندگان پول اختیار به مؤمنین داده باشند وقف مزبور صحیح بوده است و باید محل مزبور را تخلیه و تحویل جهت مسجد بدهند و قابل خرید و فروش نیست.

386. قطعه زمینی در حدود چهارصد مترمربع که سابقاً دارای چند درب اطاق مسکونی وقف مسجد بوده ولی فعلاً خراب شده و این زمین به واسطه خراب شدن ساختمان و از بین رفتن اطاقها معطل مانده که قابل درآمد نمی باشد.
آیا اجازه می فرمائید نصف از این زمین فروخته شود و در نصف دیگر زمین که ساختمان قبلی بناء شده بود ساختمان جدیدی احداث شود یا نه؟

جواب: در فرض مذکور که زمین وقف و متعلق به مسجد است فروش کل یا بعض آن جائز نیست.

 فروش حسینیه، فاطمیه و زینبیه

387. عده ای از خیرین حدود 30 سال قبل خانه ای را به عنوان حسینیه خریدند، و اخیراً به دلیل کوچک بودن حسینیه سابق را فروخته و با کمکهای دیگری که جمع آوری کردند. خانه ای بزگتر را به همین عنوان خریداری نمودند. منتهی تعدادی از کسانی که قبلاً در خرید حسینیه سابق سهیم بودند از این عمل اعلام ناخرسندی کرده و رسماً هم اعلام می کنند که نسبت به سهمی که داده اند، رضایت ندارند، آیا هیئت امناء از باب تبدیل به احسن اجازه چنین عملی را داشته اند یا نه؟

جواب: اگر منزل را برای حسینیه وقف کرده بودند قابل خرید و فروش نیست.

388. با کمک افراد خیرخواه و مردم مذهبی یک باب حسینیه ساخته شده است اکنون چون راه دور است و مردم نمی توانند در آن حسینیه ایاب ذهاب داشته باشند اکثر اعضاء هیئت پیشنهاد داده اند که حسینیه فروخته شود و در منطقه سکونت اعضاء با همان پول فروش حسینیه محلی دیگر تهیه شود که مورد استفاده بیشتر باشد، واقعیت این است که این حسینیه ساخته شده هیچ گونه رونقی نداشته و به دلیل زحمت و دوری رفت و آمد موجب غصه و حسرت اعضاء گردیده.
سؤال این هیئت این است که با چنین شرایطی آیا امکان فروش این حسینیه از لحاظ شرعی وجود دارد یا نه؟
اگر نمی توان این حسینیه را فروخت، آیا می توان به عنوان محل درآمد مثل درمانگاه و شغلی دیگر بهره برداری نمود و از درآمد آن حسینیه ای در محل سکونت اعضاء تهیه کرد یا نه؟

جواب: حسینیه را نمی توانند بفروشند، یا آن را به غیر حسینیه تغییر دهند،

389. فاطمیه ای ساخته شده ولی حالا خیلی کوچک است لذا معتمدین محل بنا دارند که فاطمیه ای بزرگ درست کنند از نظر اهالی به مصلحت است که فاطمیه حاضر را بفروشند و با مبلغی بیشتر بتوانند فاطمیه بزرگ تری درست کنند، نظر مبارک شما در این مورد را مرقوم بفرمائید.

جواب: اگر فاطمیه وقف است فروش آن جایز نیست.

390. فرد خیری حیاط مسکونی خود را وقف زینبیه نموده و مدتی در آن عزاداری شده است حال عده ای زینبیه جدید ساختند، آیا می شود زینبیه قبلی را فروخته صرف و خرج زینبیه جدید کرد؟

جواب: وقف قابل خرید و فروش و تغییر و تبدیل نیست و از موقوفه باید در همان جهت وقف استفاده شود.

 فروش زمین حسینیه

391. شخصی نذر کرده بود که هر جا باشد همراه خودش یک حسینیه بسازد، این ملک را فروخت و جای دیگر سکونت کرد، آیا برای خریدار آن زمین حسینیه هم واجب است که در آن جا حسینیه بسازد با فروش زمین قبلی یا خیر؟

جواب: اگر وقف محقق شده است تغییر و تبدیل و فروش آن جائز نیست و در غیر اینصورت اختیار با مالک است.

392. در یکی از روستاها دو قطعه زمین برای حسینیه قرار داده اند، نیمه ساز شده و روی آن اقامه عزا شده است و متولی هم دارد و وجوهی مردم به متولیان برای ساختمان داده اند لکن وجود دو حسینیه منشاء اختلاف و نفاق و درگیری شده است.
اولاً: اجازه می فرمائید در محل سومی زمین بزرگتری تهیه شود از محل فروش این دو قطعه زمین،حسینیه ساخته شود یا کتابخانه و ساختمان عام المنفعه دیگری ساخته شود.
ثانیاً: چنانچه نظر حضرتعالی بر این کار نباشد آیا ممکن است وجوه جمع آوری شده در محل سوم خرج شود یا به صاحبانش مسترد شود تا خرج حسینیه سوم کنند یا خیر؟

جواب: با فرض اینکه زمین برای حسینیه وقف شده و در آن عزاداری شده است تبدیل و فروش آن جائز نیست و تا عین پولی که افراد برای ساخت حسینیه پرداخته اند صرف نشده اختیار آن با صاحبان پول است.

393. قطعه زمین و ساختمانی بوده که وقف حسینیه شده است که در سال 1353 بنا گردیده است این ساختمان به مدت پنج سال در اختیار بانک بوده است و قرار شده که در سال 1358 تخلیه کنند ولی بعد از انقلاب تخلیه که نکردند هیچ بعد از پیگیریهای فراوان با زور و اجبار در سال 1367 بعد از 14 سال استفاده از ساختمان و پرداخت اجاره بسیار ناچیزی و بدون سرقفلی به قیمت یک میلیون و دویست هزار تومان آن را خریداری کردند شایان ذکر است که وقف بعد از واگذاری بوده به امید اینکه ساختمان مذکور تخلیه خواهد شد. حال از حضرتعالی استدعا داریم با اجبار در فروش و موقوفه بودن آن تکلیف ما را مرقوم فرمائید.

جواب: واقف اگر زمین را وقف کرده که در آن حسینیه بنا کنند و تحویل متولی شرعی یا عزاداران داده، هرگونه تصرفی که برخلاف حسینیه باشد در آن جایز نیست و اگر زمین را وقف نموده که منافع آن خرج حسینیه کنند تصرف جایز است ولی هرگونه تصرف در آن باید زیر نظر متولی شرعی و صلاح وقف باشد و در غیر این صورت تصرف حکم غصب را دارد و فروش موقوفه هم جایز نیست ولی مسائل اختلافی باید در دادگاه حل و فصل شود.

394. شخصی در زمان حیاتش منافع یک قطعه زمین را جهت عزاداری امام حسین(ع) وقف نموده زمین مزبور در طرح قرار گرفته و واقف هم فوت کرده، اجازه می فرمائید زمین موقوفه را بفروشند و وجه آن را خرج مسجد محل کنند؟

جواب: در فرض سؤال، فروش زمین جایز نیست و باید منافع آن در جهت وقف مصرف شود.

فروش مکتب خانه مخروبه، سقاخانه و کاروانسرا

395. مکانی است وقف برای مکتب خانه که ساختمان مخروبه آن هنوز به جاست و قبلاً هم چندین سال متمادی در آن کلاس درس برقرار بود اما الان چون مدارس آمده آن مکان هیچ استفاده ندارد و حتی اسباب اذیت همسایه همجوار نیز می باشد و با وجود این مشکلات و عدم استفاده از آن مکان به هیچ عنوان، آیا اجازه می فرمائید که آن مکان را بفروشند به همان همسایه و از پول آن در جای دیگر برای کتابخانه یا پایگاه و یا امور عامه دیگر استفاده نمایند.

جواب: فروش وقف جائز نیست.

396. در روستائی علاوه بر حسینیه (تکیه) محلی به عنوان سقاخانه وجود دارد که سقاخانه نسبت به مسجد و حسینیه در موقعیت مکانی مناسبی قرار نگرفته است و محتاج تجدید بنا می باشد. جهت تبدیل به احسن  هیئت امناء، محل دیگری در نزدیکی مکان فعلی سقاخانه را انتخاب نموده اند که با مخالفت عده ای مبنی بر شرعی نبودن این انتقال به علت وفقی بودن مکان مواجه شده، آیا این تغییر به عنوان تبدیل به احسن نمودن مکان مذکور جائز است یا خیر؟

جواب: تبدیل نمی شود و انتقال ممکن نیست بلی می توانند سقاخانه دیگری در محل دیگر احداث کنند، ولی سقاخانه اول به حال اول باقی است.

397. مکانی است که حدود یکصد سال قبل به منظور استفاده مطلق فقراء و دیگر مسافران رهگذر به عنوان کاروانسرا و خیرات وقف شده است، بعضی از وارثان صاحب خیرات به علت ندانستن مسئله با داد و ستدهایی که بین یکدیگر داشته اند به دیگران فروخته و اکنون در تصرف ورثه خریداران است اینگونه معاملات و تصرفات ورثه خریدار در این مکان چگونه است؟

جواب: وقف قابل خرید و فروش نیست، و تصرف در وقف بدون اذن متولی شرعی جائز نیست

فروش  اراضی، چنارزار و درختان وقفی

398. 1- اگر ملک وقفی را کسی به نفع خود بفروشد و خریدار آن را صاحب شود در صورتی که تعدادی به خریدار گفته باشند این ملک موقوفه است آیا خرید ملک موقوفه برای خریدار جایز است یا خیر چگونه؟
2- اگر فردی اراضی موقوفه را فروخته باشد آیا وراث آن می توانند به جای اراضی آن اراضی دیگری را به موقوفه واگذار کنند یا باید اراضی خود موقوفه به آن برگردد؟

جواب: 1-2- وقف قابل خرید و فروش نیست و با فروش از وقف بودن خارج نمی شود.

399. ابوی اینجانب موقع حیات خویش یک قطعه زمین چنارزار را وقف امام حسین(ع) نموده است از طرفی هم روستای ما از وجود مسجد محروم است.
1-آیا می شود مورد موقوفه را خرج مسجد بنمایم؟
2-در صورت امکان به علت اینکه دست ما نیز خالی است عنایت فرمائید تا ما بتوانیم از یک باب مسجد برخوردار هم جهت عبادت و هم تعزیه داری امام حسین(ع) استفاده نمائیم.
3-اگر نمی شود عین موقوفه را بفروشیم آیا می توانیم درختهای کاشته شده را فروخته خرج مسجد نمایم.

جواب: موقوفه را نمی توان فروخت نه زمین وقفی را و نه اصل درختهای وقفی را بلکه باید عوائد وقف را صرف در جهت وقف کند.

400. شخصی وصیت کرده است که خانه ام را بفروشید و مصرف مسجد و حسینیه بنمائید و خانه مذکوردارای چند اصله درخت نخل خرما می باشد و این نخلها هم برای خیرات و مبرات است، حال که موکل می خواهد خانه را بفروشد خریدار می گوید همراه با نخل ها می خرم و بدون نخل خانه را نمی خرد و با توجه به اینکه نخلها برای خیرات در نظر گرفته شده است تکلیف چیست لطفاً بیان فرمائید.

جواب: در فرض مرقوم نمی توانند نخلها را بفروشند و بایددر خیرات از آنها استفاده کنند بلی اگر خیرات شامل صرف پول خود نخل در مسجد و حسینیه هم باشد می توانند بفروشند و پول آن را صرف در مسجد و حسینیه کنند، لکن اگر نخل اینطور اختصاص به خیرات داده شده که با وجود عین عوائدش صرف در خیرات شود نمی توانند آن را بفروشند.

 فروش زمین غسال‌خانه یا گورستان

401. قطعه زمینی وجود دارد که تقریبا از صد سال پیش تاکنون قبرستان عمومی بوده و چند سال پیش در عملیات حفاری چند قبر در آن مشاهده شده و بعد از عملیات حفاری و بردن خاک ها بعضی از قبرها آشکار شده اند و استخوان هم در داخل آن دیده شده، آیا جایز است شهرداری این زمین را بفروشد؟

جواب: اگر قبرستان مزبور وقف باشد، خرید و فروش آن جایز نیست و به هر حال اگر عملیات حفاری موجب نبش قبور شود، آن هم حرام است.

402. خواهشمند است نظر مبارک را در مورد مسئله ذیل مرقوم فرمائید: حکم فروش قبرستان های وقفی توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی چه می باشد در حالی که در بعضی از آنها قبر علمای اسلام بوده و نیز هنگام انجام عملیات ساختمانی بقایای اجساد مسلمین از زیر خاک ظاهر می گردد.

جواب: قبرستان عمومی قابل خرید و فروش نیست.

403. قبرستانی است که هم اکنون متروکه شده بعضی افراد فرصت طلب و سودجو بخشی از قسمت های قبرستان را مورد خرید و فروش قرار داده اند و بعضی به بهانه اینکه حاشیه زمین ایشان است تصرف کرده اند و موجبات هتک و حرمت قبرستان مسلمین را به وجود آورده اند، حال ما تقاضا داریم که از آن مقام عظمای ولایت حکم این مسئله را دریابیم باشد که با روشن شدن حکم مسئله هتک حرمت قبرستان مسلمین پایان پذیرد و اگر شرع مقدس اجازه می دهد اقداماتی در جهت رفع نیاز و احتیاجات عموم مردم از قبیل احداث مدرسه، بهداشت، شرکت تعاونی و... صورت گیرد.

جواب: خرید و فروش و تصرف قبرستان جایز نیست و رسیدگی موکول است به مسئولین محترم ذیربط در جمهوری اسلامی.

404. قبرستان قدیمی در محله ای وجود دارد که حدود 29 سال هیچ میتی در آن به خاک سپرده نشد و اکنون بخشی از این قبرستان در معرض جاده عمومی قرار گرفته بقیه به شکل محل عبور درآمده است، آیا اجازه می دهید جهت استفاده مطلوب تر، قبرستان مذکور فروخته شود و پول آن در قبرستان اصلی محل یا ساخت حسینیه محل استفاده گردد؟

جواب: قبرستان قابل فروش نیست.

405. مردم روستا زمینی را در خارج از روستا جهت گورستان تعیین کرده و با همیاری غسالخانه را هم ساخته اند ولی به جهت بعد مسافت و به جهت اینکه در وسط روستا قبرستان وجود دارد که تا چند سال آینده قابل استفاده است و به هیچ وجه از غسالخانه و قبرستان جدید استفاده نشده،
١- آیا شرعاً فروش زمین مربوط به گورستان و غسالخانه جدید جایز است؟
٢- در جنب مسجد محل، زمینی که مربوط به مسجد است می توان از این وجه برای ساختن کتابخانه و کلاس و امور مربوط به مسجد هزینه و خرج نمود؟
٣- آیا متولی امر صرف و خرج کردن این امر، هیئت امناء مسجد و حسینیه می تواند باشد؟

جواب: 1- اگر زمین و غسالخانه را وقف نکرده اند اختیار آن با صاحبان آن می باشد چنانچه مصلحت می دانند می توانند آن را تبدیل کنند ولی اگر وقف محقق شده امکان تغییر و تبدیل ندارد.
3و2- در صورت صحت فروش صاحبان پول می توانند به هر کسی که بخواهند وکالت در صرف پول مزبور را در هر موردی بدهند ولی اگر وقف بوده چنین حقی را ندارند.

 فروش موقوفه از خوف تصرف عدوانی

406. قطعه زمین در روستا وقف اولاد ذکور بوده است و در اواخر دوران طاغوت از خوف تصرف عدوانی (اصلاحات اراضی) تنها اولاد ذکور آن را فروخته و پولش را در شهر تبدیل به منزلی نموده است.
با توجه به اینکه فروشنده در قید حیات نمی باشد و ملک وقف اولاد ترقی زیادی کرده است، تکلیف وقف چه می شود؟
در صورت بطلان معامله و بازگشت وقف آیا قیمت ملک باید لحاظ شود با قیمت فروش آن زمان؟

جواب: وقف قابل خرید و فروش نیست و زمین موقوفه به قوت خود باقی است و موضوع خاص نیاز به رسیدگی دارد که موکول است به مسئولین مربوطه.

407. پدر بزرگ اینجانب قطعه زمینی را وقف بر اولاد ذکور خود نموده و علت آن ظاهراً این بوده است که چون رژیم گذشته قصد داشتند زمین ها را تصرف کنند، و ایشان روحانی محل بوده اند، لذا زمین را وقف اولاد خود نموده اند آیا امروز ما می توانیم زمین مزبور را بفروشیم یا در آن احداث بنا نمائیم؟

جواب: اگر زمین وقف است باید مطابق وقف عمل شود، واحداث بناء در آن با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف مانع ندارد، ولی فروش وقف جایز نیست.

فروش موقوفات پراکنده بجهت تجمیع آنها

408. روستائی دارای مقداری اراضی وقفی است که نظر به پراکندگی،بازده آن اندک می باشد لذا متولیان و متصدیان قصد تبدیل و تعویض و یکی نمودن این اراضی به منظور بازده بهتر دارند آیا اجازه می فرمائید؟

جواب: مورد ذکر شده مجوز تبدیل و تعویض موقوفه نمی باشد.

409. یکی از مشکلات این شهر وجود قبرستانهای پراکنده موقوفه می باشد که مردم جهت تدفین متوفیان با مشکل مکان مناسب و آبرومندانه مواجه می باشند تا جائی که در اکثر موارد با نبش قبر مبادرت به دفن متوفی می نمایند. لذا استدعا می شود اجازه فرمایند شورای اسلامی شهر به عنوان متولی با فروش بعضی از موقوفات پراکنده با مساحت اندک در جهت حل مشکل به منظور تهیه زمین مناسب تجمیع نمایند.

جواب: خرید و فروش وقف جائز نیست و هرگونه تصرف در وقف باید زیر نظر متولی شرعی و صلاح وقف باشد.

فروش فرش و موکت مسجد

410. در مواردی که حفظ مال موقوفه مسجد مثل فرش و موکت مندرس، با بهداشت و نظافت آن مکان مقدس منافاتی داشته باشد تبدیل به احسن نمودن اینگونه اجناس موقوفه چه حکمی دارد؟

جواب: با امکان استفاده از آنها فروش و تبدیل آنها جایز نیست و سعی کنند نظافت و بهداشت را در مورد آنها حفظ کنند.

411. از قدیم الایام مردم فرش هائی را داخل مسجدی انداخته اند حال بعضی از این فرش ها فرسوده و کهنه شده و با توجه به اینکه معمولاً مردم موقع آوردن فرش فقط به عنوان اینکه کار خیری کرده باشند فرش را به مسجد آورده اند و خیلی از آنها صیغه وقف را ولو به زبان خودشان نخوانده اند ولی قصد وقف نداشته اند.
حال آیا می توان این فرش ها را فروخت و تبدیل به احسن نمود؟
آیا فرش هایی که وقف شده اند نیز می توان فروخت و تبدیل به احسن نمود؟ اگر بدانیم که فرش ها را وقف کرده اند یا اینکه همینطوری قربه الی الله به مسجد داده اند، آیا می توانیم آنها را بفروشیم و یا فرش نو برای مسجد تهیه نمائیم؟

جواب: در هر صورت حکم وقف را دارد که با امکان استفاده از آن فروش آن جایز نیست حتی برای تبدیل به احسن.

412. ده عدد فرش چهار متری وقف مسجد جامع گردیده و تا بحال فرش ها در مسجد بوده حالا مسجد را اهالی خراب کرده می خواهند از نو بسازند، آقایان معتمدین محل و امام جمعه می گویند این فرش ها را با نظر خبره بفروشیم و پولش را به مسجد خرج نمائیم به عنوان امانت بعد از ساخته شدن مسجد فرش بگیریم و به مسجد بیاندازیم، آیا می شود فرش ها را فروخت و برای مسجد خرج کرد یا نه؟

جواب: اگر فرش ها وقف مسجد است، با امکان استفاده از آن فروش آن صحیح نیست.

 فروش رادیو، ضبط، ساعت دیواری و پرده مسجد

413. اگر کسی چیزی را از قبیل فرش، رادیو، ضبط، ساعت دیواری، پرده و... را وقف مسجدی نماید آیا می توان بدون اجازه و دخالت آن شخص مورد وقف شده را فروخت و صرف دیگر مخارج مسجد نمود؟

جواب: وقف قابل خرید و فروش نیست.

فروش آهن و مصالح ساختمانی مسجد

414. شخصی مقداری آهن و لوازم جوشکاری را برای ساخت مسجد در مکانی هدیه کرده و بعد از پایان کار مقداری از آنها زیاد آمده است و با توجّه به اینکه ساختمان مسجد به علت هزینه های دیگر بدهی دارد، آیا فروش آن مقدار اضافی و مصرف پول آن برای پرداخت بدهیهای مسجد و رفع سایر نیازهای آن جایز است؟

جواب: اگر شخص متبرّع، آن ابزار و لوازم را برای ساخت مسجد داده باشد و آنها را برای انجام این کار از ملک خود خارج کرده باشد، در این صورت هر کدام که قابل استفاده باشد، هر چند در مساجد دیگر، فروش آن جایز نیست بلکه باید برای تعمیر مساجد دیگر بکار رود، ولی اگر متبرع فقط اجازه استفاده از آنها را در مسجد داده باشد، دراین صورت مقدار اضافی مال خود اوست و اختیار آن هم در دست او می باشد.

 فروش ظروف مسجد

415. طبق رسومات گذشته افرادی ظروف مسی برای مسجد وقف و یا به هر نیت می گذاشتند و الان طبق گفته های متصدی و متولی، آنها اصولاً قابل استفاده برای مراسم مسجد نیست و در 12 ماه سال در گوشه انبار مسجد انداخته شده است و در آینده نیز از این گونه ظروف استفاده نخواهد شد حالا می شود ظروف به درد نخور را فروخت و تبدیل به اشیاء قابل استفاده نمود یا خیر؟

جواب: اگر وقف بودن آنها شرعاً ثابت نباشد فروش و تبدیل آن با اجازه حاکم شرع مانع ندارد ولی اگر ظروف مسی سفید شود و تمیز نگهداشته شود اولی و احسن است.

416. در یکی از روستاها در سال های گذشته دور افرادی ظروف مسی از قبیل کاسه و پیاله و مجمعه و غیره خریده و وقف مسجد محل کرده اند و مورد استفاده عموم بوده، اخیراً با پیدایش ظروف ملامین و استیل بعضی از آن ظروف مسی را مثل مجمعه استفاده می کردند ولی کاسه و پیاله ها را چند سال است که استفاده نمی کنند و می گویند سنگین است در حال حاضر کسانی از اهالی تصمیم گرفته اند که کلیه ظروف مسی را بفروش برسانند در بازار و با پول آن ظروف جدید خریداری کنند آیا این کار با توجه به وقفیت ظروف فوق الذکر مجاز است یا خیر؟ مستدعی است حکم الله را بیان فرمائید.

جواب: اگر قابل استفاده در جهت وقف ولو در مسجد یا حسینیه دیگر باشد فروش و تبدیل آن جایز نیست.

417. عباسیه محل ما دارای حدود دو تن ظروف مسی است که روی بعضی از آنها مهر وقف نیز ضرب شده است، با توجه به اینکه امروز ظروف مسی مورد استفاده نمی باشد و ظروف مذکور بلااستفاده مانده است و احتمال تلف شدن آنها نیز می رود، آیا اجازه می فرمائید که این ظروف را به فروش رسانده و از قیمت آن ظروفی را که امروز مورد استفاده است تهیه نمائیم؟

جواب: اگر ظروف قابل استفاده است در جهت وقف ولو در حسینیه دیگر فروش آن جایز نیست.

418. حسینیه قدیمی دارای مقداری وسائل پذیرائی از قبیل (بشقاب های مسی، کاسه آبخوری برنجی، دیگهای مسی و لوازم دیگر) است که هم اکنون چند سال است مورد استفاده قرار نمی گیرد و در معرض اتلاف می باشد و تعمیر و نگهداری آن مقرون به صرفه نیست ملزومات فوق الذکر به وسیله افراد محلی وقف سیدالشهداء و یا به صورت نذر در اختیار حسینیه قرار گرفته است اکنون اگر اجازه بفرمائید یکجا به فروش رفته و وجه آن صرف خرید ملزومات جدیدی که همان مصارف را دارد بشود، ضمناً چون اینجانب به عنوان روحانی محل مسئول امورات شرعیه روستای مذکور نیز هستم درخواست اجازه می نمایم.

جواب: نمی توانند بفروشند و اگر امکان استفاده از آن در همان حسینیه هست باید همانجا از آن استفاده کنند، بلی اگر امکان ندارد به حسینیه دیگر که امکان دارد ببرند و بنابر احتیاط سعی کنند به الاقرب فالاقرب ببرند.

419. دیگ ها و ظروفی قدیمی(مسی) وقفی که از کار افتاده اند و غیر بهداشتی می باشند و در تکایای دیگر هم از آنها استفاده نمی نمایند آیا می شود تبدیل به احسن کرد یا خیر؟

جواب: تبدیل ظروف مسی وقفی اگر قابل استفاده باشد ولو با سفید کردن، جائز نیست.