2. شرایط کسانی که می‌شود به آنان سهم سادات داد:

شرایط کسانی که با اجازه از ولی امر خمس یا وکیل مجاز ایشان می‌شود به آنان سهم سادات داد:     

1. سیادت (سید بودن).
2. ایمان (شیعه‌ی دوازده امامی بودن).
3. فقر (فقیر بودن).
4. واجب النفقه نبودن.
5. در راه معصیت صرف نکردن.

1. سیادت:

  1. سیدی جایز است از سهم سادات استفاده کند که از طرف پدر انتساب به جناب هاشم جد پیامبر(ص) داشته باشد، بنابراین همه‌ی سادات علوی و عقیلی و عباسی که هاشمی هستند حق استفاده از مزایای خاص سادات هاشمی دارند.    
  2. کسی که از طرف پدر به عباس بن علی بن ابی طالب(ع) منسوب است سید علوی می‌باشد.
  3. گرچه منتسبین به پیامبر اکرم(ص) از طرف مادر هم از اولاد رسول اکرم(ص) محسوب می‌شوند، ولی ملاک ترتیب آثار و احکام شرعی سیادت با انتساب از طرف پدر است.

4.اگر کسی بگوید سیّدم نمی‌شود به او خمس داد مگر آنکه دو نفر عادل، سیّد بودن او را تصدیق کنند یا از راهی، انسان یقین یا اطمینان کند که سیّد است.

3. فقر:

  1. ساداتی که دارای شغل و کسبی هستند، اگر درآمد آنان برای زندگی‌شان به طور متعارف و مناسب با شأن عرفی‌شان کافی باشد، فقیر محسوب نمی‌شوند و حق دریافت خمس ندارند.  
  2. خانواده‌ی ساداتی که پدرشان در پرداخت نفقه‌ی آنان کوتاهی می‌کند اگر نمی‌توانند نفقه‌ی خود را از پدر خود بگیرند جایز است به مقدار نفقه از سهم سادات به آنان داده شود.     
  3. سادات نیازمند اگر علاوه بر خوراک و پوشاک، به چیز دیگری که مناسب حالشان است نیاز داشته باشند جایز است به مقدار رفع نیاز از سهم سادات به آنان پرداخت شود.     
  4. زن سیده‌یی که شوهرش بر اثر فقر نتواند نفقه‌ی او را بدهد و او هم شرعاً فقیر باشد می‌تواند برای رفع نیازش سهم سادات بگیرد و آن را برای خود و فرزندان و شوهرش (هر چند از سادات نباشند) مصرف کند.

4. واجب النفقه نبودن:

به کسی که واجب النفقه است نمی‌توان خمس داد، مثلاً انسان نمی‌تواند به پدر و مادر فقیرش که توانایی کمک به آنان را دارد خمس خود را بدهد.

5. در راه معصیت صرف نکردن

به سیدی که عادل نیست می‌شود خمس داد، ولی به سیدی که خمس را در معصیت مصرف می کند، نمی‌شود خمس داد، بلکه اگر دادن خمس کمک به معصیت او باشد، نباید به او خمس داد، هرچند آن را صرف در معصیت ننماید.

5. مسائل متفرقه‌ خمس

1.خوردن غذای کسی که اهل خمس نیست جایز است و پرداخت خمس بر عهدة مالک آن می‌باشد.

2.اگر سرپرست خانواده خمس اموال خود را نپردازد، گر چه مرتکب معصیت شده است، لکن تصرف اعضای خانواده در آن اموال اشکال ندارد.

3.فردی که به اموالش خمس تعلق گرفته ولی خمس آن را نمی­دهد، چنانچه معامله­ای انجام دهد، آن معامله صحیح بوده و آنچه مورد معامله بوده به دیگری منتقل می­شود. البته ذمة آن شخص، بدهکار است و باید خمس را بپردازد.

4. معاشرت با مسلمانانی که به امور دینی به خصوص نماز و خمس پایبند نیستند، اگر مستلزم تأیید ایشان در عدم التزام به امور دینی نباشد اشکال ندارد مگر آن که ترک معاشرت با آنان مؤثر در اهتمام ایشان به امور دینی باشد.

5.اگر فردی برای رفتن به حج مبلغی را به حساب سازمان حج واریز کند و قبل از تشرف به خانة خدا، از دنیا برود، فیش او به قیمت فعلی‌ از ترکه‌اش محسوب می‌شود و چنانچه حج بر ذمه نداشته و وصیت به حج هم نکرده باشد، صرف آن در حج نیابی برای وی واجب نیست، و در صورتی­که مبلغ پرداختی بابت فیش از پولی بوده که خمس به آن تعلق گرفته، پرداخت خمس آن و خمس مقدار تفاوت ارزش پول فیش، واجب است.

تمرین

1. مقدار نصاب معدن چیست؟
2. منظور از امام(ع) و سادات در «سهمین مبارکین» کیست؟
3. بعضی از اشخاص، خود اقدام به پرداخت قبض آب و برق سادات می‌کنند، آیا احتساب آن از خمس جایز است یا خیر؟
4. آیا ساداتی که دارای شغل و کسبی هستند استحقاق خمس دارند یا خیر؟
5. آیا جایز است سهم سادات به علویه‌ فقیری که ازدواج کرده و فرزندانی دارد، ولی شوهرش غیر علوی و فقیر است داده شود؟ و آیا او می‌تواند آن را صرف فرزندان و شوهر نماید؟