دریافت:
مناسک حج (مقام معظم رهبری)
- مقدمه
- فضیلت و اهمیت حج
فضیلت و اهمیت حج
حج در اصطلاح شرع مقدس، مجموعهای از مناسک خاص است که یکی از ارکان زیربنایی اسلام به شمار میآید، چنان که در روایتی از حضرت امام باقر(علیه السلام) آمده است: «بُنی الاسلام علی خمس؛ علی الصلاة والزکاة والصوم والحج والولایة»(1)؛ اسلام بر پنج پایه بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت.
حج خواه حج واجب باشد یا مستحبّ، فضیلت و پاداش فراوان دارد و از پیامبر اعظم و اهل بیت مطهّر آن حضرت ـ صلوات الله علیهم اجمعین ـ روایات بسیاری در فضیلت حج وارد شده است. امام صادق(علیه السلام) میفرمایند: «الحاجّ والمعتمر وَفدُ الله، إن سألوهُ أعطاهم و إن دَعوهُ اجابهم و إن شفعوا شفّعهم و إن سکتوا ابتدأهم ویُعوّضون بالدّرهم ألف ألف درهم».(2)
«حجگزاران و عمرهگزاران، رهپویان راه خدایند؛ اگر از او طلب کنند، عطا فرماید و چون او را بخوانند، پاسخ دهد و چون شفاعت کنند، بپذیرد و آن گاه که خاموشی گزینند، با آنان شروع نماید و آنان در مقابل هر درهم [که در حج هزینه کنند] هزار هزار درهم باز پس گیرند».1. وسائل الشیعة، ج1، ص7، باب 1، م 1 ـ و الکافی، ج2، ص 18، م1.
2. الکافی، ج4، ص 255، م14. - حكم ترك حج
حکم ترک حج
مسأله ۱ـ حج از ضروریات دین به شمار میآید، و وجوب آن با دلایل فراوان در کتاب و سنت به اثبات رسیده است، و کسی که با دارا بودن شرایط و علم به وجوب حج، آن را ترک کند، گناه کبیره مرتکب شده است.
خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: (وَلِلّهِ عَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ الله غَنِی عَنِ الْعَالَمِینَ)(1)؛ «حج گزاردن بیت الله، برای خداوند، بر آنان که استطاعت دارند، واجب است، و هر که کفر ورزد (و حج نگزارد)، البته خداوند از جهانیان بی نیاز است».
و از حضرت امام صادق (علیه السلام) چنین روایت شده است: «من ماتَ و لم یَحُجَّ حَجّةالاسلام و لم یَمنعهُ من ذلک حاجةٌ تجحفُ به أو مرض لا یطیق فیه الحج أو سلطان یمنعه، فلیمت یهودیاً أو نصرانیا»(۲).
«هر که بمیرد و حج نگزارده باشد، در حالی که نیازی که اجحاف به حالش باشد، یا بیماری سخت یا پادشاه (ستمگر) او را از حج باز نداشته باشد، پس باید یهودی یا نصرانی بمیرد.»۱. آل عمران: ۹۷.
۲. تهذیب الاحکام، ج۵، ص۱۷. - انواع حج و عمره
- ساختار کلی حج تمتّع و عمرهی آن
ساختار کلی حج تمتّع و عمرهی آن
مسأله 12ـ حج تمتع مرکّب از دو عمل است: یکی عمره تمتّع و دیگری حج تمتّع. عمره تمتّع مقدّم بر حج است و هر یک از آن دو دارای اعمال مخصوصی است که به آنها اشاره میشود:
مسأله 13ـ اعمال عمره تمتّع عبارتند از:
1ـ احرام در یکی از میقاتها
2ـ طواف کعبه
3ـ نماز طواف
4ـ سعی بین صفا و مروه
5ـ تقصیر (کوتاه کردن مقداری از مو یا ناخن)
مسأله 14ـ اعمال حج تمتّع عبارتند از:
1ـ احرام بستن در مکّهی مکرّمه
2ـ وقوف در عرفات از ظهر روز نهم ذیالحجّه تا غروب شرعی
3ـ وقوف در مشعرالحرام در شب دهم ذیالحجّه تا طلوع خورشید
4ـ زدن ریگ به جَمَرهی عقبه (رَمْی) در روز عید قربان (روز دهم ذیالحجّه)
5ـ قربانی
6ـ تراشیدن سر یا تقصیر
7- طواف حج
8- نماز طواف
9- سعی بین صفا و مروه
10- طواف نساء
11- نماز طواف نساء
12- بیتوته در مِنا در شب یازدهم
13- زدن ریگ (رمی) به جمرات سهگانه در روز یازدهم
14- بیتوته در مِنا در شب دوازدهم
15- زدن ریگ (رمی) به جمرات سهگانه در روز دوازدهم. - حج اِفراد و عمره مفرده
حج اِفراد و عمره مفرده
مسأله 15ـ کیفیّت حج اِفراد مانند حج تمتّع است، با این تفاوت که قربانی در حج تمتّع واجب؛ اما در حج اِفراد مستحب است.
مسأله 16ـ عمرهی مفرده نیز مانند عمرهی تمتع است، جز در مواردی که عبارتند از:
1- در عمره تمتع فرد حتماً باید تقصیر کند ولی در عمره مفرده مخیّر است بین سر تراشیدن و تقصیر. البته این حکم مربوط به مردان است، ولی زنان هم در عمره مفرده و هم در عمره تمتع واجب است فقط تقصیر کنند.
2- در عمره تمتع طواف نساء و نماز طواف نساء واجب نیست، هرچند احتیاط آن است که آن دو را قبل از تقصیر به قصد رجا بهجا آورد. ولی در عمرهی مفرده طواف نساء و نماز آن واجب است.
3- عمره تمتع باید در یکی از ماههای حج یعنی شوّال یا ذیقعده یا ذیحجّه بهجا آورده شود، در حالی که انجام عمره مفرده در همهی ایام سال صحیح است.
4- میقات عمره تمتع یکی از مواقیت پنجگانه است که شرح آن خواهد آمد. در حالی که میقات عمره مفرده برای کسی که داخل شهر مکّهی مکرّمه است اَدنَی الحِلّ (نزدیکترین نقطهی خارج از حرم) است، هرچند احرام بستن از یکی از مواقیت پنجگانه نیز جایز است، و اما کسی که خارج مکّه است، و میخواهد عمرهی مفرده بهجا آورد، باید برای آن از یکی از مواقیت پنجگانه مُحرم شود. - حج قِران
حج قِران
مسأله 17ـ کیفیت حج قِران مانند حج اِفراد است با این تفاوت که در حج قِران باید در حال احرام قربانی همراه محرِم باشد، بنابراین در این صورت قربانی بر او واجب است.
همچنین در حج قِران، احرام هم با لبیک گفتن محقّق میشود و هم با اِشعار یا تقلید.(1) ولی در حج اِفراد فقط با لبیک گفتن محقق میشود
- احکام کلی حج تمتع
احکام کلی حج تمتع
مسأله 18ـ شرایط صحّت حج تمتع عبارتند از:
شرط اول: نیت، یعنی از زمانی که میخواهد به احرام عمرهی تمتع محرم شود، قصد انجام حج تمتع را داشته باشد. در غیر این صورت حج او صحیح نیست.
شرط دوم: مجموع عمره و حج، در ماههای حج واقع شود.
شرط سوم: حج و عمره، هر دو در یک سال واقع شوند.
شرط چهارم: مجموع عمره و حج برای یک شخص و توسط یک شخص باشد. بنابراین اگر فردی دو نفر را اجیر کند که یکی از آن دو از طرف میّت حج تمتع بهجا آورد و دیگری عمرهی تمتع، مُجزی نیست.
مسأله 19ـ کسی که وظیفهاش حج تمتع است نمیتواند به اختیار خود و عمداً به حج اِفراد یا قران عدول کند.
مسأله 20ـ کسی که وظیفهاش حجّ تمتع است و میداند که به علت تنگی وقت نمیتواند عمره را تمام کند و حج را درک نماید، واجب است از حج تمتع به حج اِفراد عدول کند و سپس بعد از تمام کردن اعمال حج، عمرهی مفرده بهجا آورد.
مسأله 21ـ زنی که بنا دارد حج تمتّع انجام دهد، چنانچه هنگام رسیدن به میقات، مبتلا به عادت ماهانه باشد، اگر احتمال بدهد تا پیش از ضیق وقت برای احرام حج تمتع، پاک میشود و میتواند پس از غسل کردن اعمال عمرةی تمتع را انجام دهد، سپس با احرام حج، وقوف در عرفات را از اول ظهر روز عرفه درک کند، واجب است در میقات به عمرهی تمتع مُحرم شود، سپس اگر پاک شد و وقت کافی برای انجام اعمال عمره و درک وقوف اختیاری در عرفات را داشت، باید همین کار را بکند، و اگر اتفاقاً پاک نشد یا وقت کافی برای انجام اعمال عمره تا وقت درک وقوف در عرفات را نداشت، باید با همان احرام عمرهی تمتع عدول کند به حج اِفراد، و پس از آن عمرهی مفرده انجام دهد، و این عمل او مُجزی از حج تمتع است.
و اگر اطمینان دارد تا وقت احرام برای حج و درک وقوف عرفات پاک نمیشود یا اگر پاک شود، وقت کافی برای انجام اعمال عمره تا درک وقوف عرفات را نخواهد داشت، در این صورت باید در همان میقات به قصد ما فیالذّمه و یا حج اِفراد محرم شود، و پس از انجام اعمال حج، عمرهی مفرده بهجا آورد، و عمل وی مجزی از حج تمتع خواهد بود.
ولی اگر هنگام احرام در میقات پاک بود، سپس در بین راه یا در مکّهی مکرّمه پیش از انجام طواف عمره و نماز آن یا در اثنای طواف پیش از اتمام شوط چهارم، عادت ماهانه برایش عارض شد، و تا وقت انجام اعمال عمره و درک وقوف اختیاری عرفه پاک نمیشود، در این صورت، مخیّر است بین اینکه عدول نماید با همان احرام عمرهی تمتع به حج اِفراد، و پس از انجام حج اِفراد، عمرهی مفرده انجام دهد که این عمل او مجزی از حج تمتع است، و بین اینکه طواف عمره و نماز آن را رها کند و با انجام سعی و تقصیر از احرام عمره خارج شود، سپس با احرام حج و درک وقوفین و انجام اعمال مِنا، در مراجعت به مکه، طواف عمره و نماز آن را ـ پیش از انجام طواف حج و نماز آن و سعی، یا بعد از انجام آنها ـ قضا کند، و این عمل او نیز مجزی از حج تمتع است و چیز دیگری بر او نیست.
و چنانچه در اثنای طواف، پس از اتمام شوط چهارم، عادت شد، با رهاکردن بقیه طواف و نماز آن، سعی و تقصیر را انجام میدهد و از احرام عمره خارج میشود، سپس بعد از درک وقوفین و انجام اعمال مِنا، در مراجعت به مکه، پس از انجام طواف و نماز آن و سعی یا پیش از انجام آن، طواف عمره(1) و نماز آن را تدارک میکند، که این عمل او مجزی از حج تمتّع است و چیز دیگری بر او نیست.
مسأله 22ـ تفصیل اعمال و احکام حج، در بخش سوم و در چندین فصل بیان خواهد شد.
1. برای روشن شدن نحوه تدارک به مسأله 286 مراجعه شود.
-
-
- بخش نخست: حَجَّةالاسلام و حج نيابى
- بخش دوم: اعمال عمره
- بخش سوم: اعمال حج
- استفتائات حج و عمره
- جهت مکاتبه با دفتر، از قسمت ارسال نامه استفاده نمایید.
- به منظور استفتاء یا ارسال سوال شرعی، از قسمت ارسال سوال شرعی استفاده نمایید.
- جهت ارایه انتقاد و پیشنهاد به سایت دفتر، از قسمت ارتباط با پایگاه استفاده نمایید.
- از فرم زیر فقط برای ارایه نظرات در مورد محتوای همین صفحه استفاده نمایید.
- مسوولیت ارسال اشتباه بر عهده ارسال کننده آن است.
1- معنای این دو در مسأله 140 خواهد آمد.