میقات های احرام عمره‌ی تمتّع

134 م ـ مکانی که احرام باید در آن صورت گیرد میقات نامیده می شود. برای احرام عمره تمتع چند میقات است و مسافرانی که از مسیرهای گوناگون به سمت مکه می‌آیند هر کدام میقات معینی دارند که باید در آن ، احرام ببندند.[1]

1ـ مسجد شجره

135 م ـ مسجد شجره در منطقه‌ی ذوالحلیفه، نزدیک مدینه‌ی منوّره واقع شده است و میقات کسانی است که از راه مدینه به مکّه میروند.

136 م ـ تأخیر احرام از مسجد شجره به جُحفه جایز نیست، مگر در صورت ضرورت، مانند بیماری، ضعف و عذرهای دیگر.

137 م ـ احرام بستن، بیرون مسجد شجره صحیح نیست، ولی در همه‌ی قسمتهای مسجد حتّی قسمتهای توسعه‌یافته و جدید آن صحیح است.

138 م ـ زنی که حائض است، میتواند در حال عبور از مسجد، اگر ناچار به توقّف در مسجد نشود، مُحرم شود، ولی اگر به هر دلیل مجبور به توقّف باشد و نتواند تا برطرف شدن عذر احرام را به تأخیر بیندازد، باید از میقات بعدی یعنی جُحفه یا مُحاذات آن مُحرم شود یا با نذر از محلّی قبل از میقات ـ مانند مدینه ـ مُحرم شود.

139 م ـ در صحّت نذر زن برای احرام پیش از میقات، در صورتی که شوهرش غایب باشد و دسترسی به او آسان نباشد، اذن شوهر شرط نیست؛ ولی اگر حضور داشته باشد یا دسترسی به او آسان باشد، احتیاط واجب آن است که اذن بگیرد و اگر بدون اذن شوهر نذر کند، نذر منعقد نمیشود.

2ـ وادی عقیق

140 م ـ وادی عقیق میقات مردم عراق، نَجد و کسانی است که برای انجام عمره از این وادی عبور میکنند و احرام در همه‌ی‌ آن صحیح است.

3ـ جُحفه

141 م ـ جُحفه میقات اهل شام، مصر، مغرب و همه‌ی کسانی است که برای انجام عمره از آنجا عبور میکنند؛ احرام داخل مسجد یا بیرون آن در سایر مواضع جُحفه صحیح است.

4ـ یَلَمْلَم

142 م ـ یَلَملَم ـ کوهی در جنوب مکّه‌‌ی مکرّمه ـ میقات مردم یمن و کسانی است که برای انجام عمره از آنجا عبور میکنند. احرام در همه‌ی قسمتهای آن صحیح است.

5ـ قَرنُ المنازل

143 م ـ قَرنُ المنازل میقات مردم طائف و کسانی است که برای انجام عمره از آنجا عبور میکنند. احرام داخل مسجد و بیرون آن صحیح است.

6ـ منزل

144 م ـ منزل مکلّف، میقات کسی است که منزلش بین میقات یا محاذات میقات، و مکّه واقع شده است؛ بر چنین شخصی واجب نیست برای احرام به یکی از میقاتها برود.

مُحاذات میقاتهای پنج‌گانه

145 م ـ هرگاه فردی از راهی برود که به هیچ یک از میقات‌ها عبورش نیفتد و به مکانی برسد که محاذی یکی از میقات ها است، باید از محاذات میقات محرم شود. محاذات یعنی در راهِ رفتن به مکّه مکرّمه به نقطه‌ای برسد که میقات در سمت راست یا چپ او واقع شود، به گونه‌ای که اگر بخواهد از آن جا بگذرد میقات متمایل به پشت او شود.

مسائل مربوط به میقات

146 م ـ میقات یا مُحاذات آن در صورت عدم علم، با بیّنه‌ی شرعی یعنی گواهی دو شاهد عادل یا شهرتی که موجب اطمینان شود ثابت میشود و بررسی و تحقیق برای تحصیل یقین لازم نیست. اگر علم یا بیّنه یا شهرت وجود نداشته باشد، میتواند به ظن حاصل از پرسیدن از کسانی که اهل اطّلاع از آن مکانها هستند، اکتفا کند.

147 م ـ احرام بستن پیش از رسیدن به میقات صحیح نیست، مگر آنکه فرد نذر کرده باشد پیش از میقات - مثلاً مدینه یا شهر خودش ـ مُحرم شود، در این صورت باید از همان مکان مُحرم شود و احرام صحیح است.

148 م ـ اگر عمداً یا به دلیل غفلت یا فراموشی یا ندانستن مسئله بدون احرام از میقات عبور کند، واجب است برای احرام به میقات برگردد.

149 م ـ اگر در اثر غفلت یا فراموشی یا ندانستن مسئله بدون احرام از میقات عبور کند و نتواند به دلیل کمبود وقت یا عذر دیگر به میقات برگردد، در صورتی که هنوز داخل حرم نشده است، به احتیاط واجب باید به هر مقدار که ممکن است به طرف میقات برگردد و مُحرم شود؛ و اگر داخل حرم شده است و میتواند از حرم خارج شود، باید برای احرام از حرم خارج شود و اگر به علّت تنگی وقت و مانند آن نمیتواند از حرم خارج شود، باید داخل حرم از همان جا که عذرش برطرف شده است مُحرم شود.

150 م ـ تأخیر انداختن احرام از میقات بدون عذر جایز نیست، چه میقات دیگری در پیش رو داشته باشد یا خیر.

151 م ـ اگر کسی از احرام در یکی از میقاتها منع شود، جایز است از میقات بعدی مُحرم شود.

152 م ـ هر گاه کسی با علم و عمد بدون احرام از میقات عبور کند و به دلیل تنگی وقت یا عذر دیگر نتواند به میقات برگردد و میقات دیگری پیش رو نداشته باشد و وقت برای انجام عمره تنگ شود، عمره و حجّ او فوت شده است و در صورتی که حج، مستقر بوده یا در همان سال مستطیع باشد، باید سال دیگر حج به ‌جا آورد.

153 م ـ جدّه نه میقات است و نه محاذی آن، بنابراین احرام در جدّه صحیح نیست، بلکه واجب است احرام در یکی از میقاتها انجام شود.

154 م ـ هر گاه کسی پس از احرام در میقات و گذشتن از آن متوجّه شود احرامش صحیح نبوده است، اگر میتواند، باید به میقات برگردد و از آنجا مُحرم شود و اگر بازگشت به میقات جز با آمدن به مکّه برایش ممکن نباشد، باید قبل از ورود به حرم برای ورود به مکّه از اَدنی الحِلّ به نیّت عمره‌ی مفرده مُحرم شود و پس از انجام عمره‌ی مفرده به یکی از میقاتها برگردد و برای عمره‌ی تمتّع مُحرم شود.

استفتائات میقاتها

155 س-  شخصی به دلیل جهل به حکم، پس از احرام در جدّه و انجام اعمال عمره‌ی مفرده، متوجّه میشود باید به میقات میرفته؛ آیا عمره صحیح است؟

ج: تکلیفی ندارد، امّا اگر نایب بوده یا به دلیلی مثل نذر، عمره‌ی واجب بوده است، کفایت نمیکند.

156 س- ِ آیا حدیبیّه حکم میقاتهای پنج‌گانه را دارد و احرام در آن صحیح است؟

ج: حدیبیّه حکم میقاتهای پنج‌گانه را ندارد و احرام برای عمره‌ی تمتّع در آن صحیح نیست.

157 س- کسی که در مکّه است و میخواهد عمره‌ی تمتّع به‌ جا آورد و از رفتن به میقات معذور است، آیا اَدنی الحِلّ برای احرام او کافی است؟

ج: کافی است.

158 س- آیا مکلّفی که در فاصله‌ی کمتر از شانزده فرسخی مکّه ساکن است، باید از منزل خود مُحرم شود یا در هر نقطه از شهر خود میتواند احرام ببندد؟

ج: میتواند در هر نقطه از شهر مُحرم شود، هر چند اَولی و احوط آن است که از منزل مُحرم شود.

159 س- آیا میتوانم، بدون عذر، نذر کنم قبل از میقات مُحرم شوم،‌ در حالی که میدانم پس از احرام مجبور میشوم زیر سایه بروم،‌ مثلاً سوار هواپیما شوم؟

ج: نذر احرام قبل از میقات و احرام پیش از آن، برای عمل به نذر، صحیح است و زیر سقف رفتن در روز حرام است و حکم هر مسئله در مسائل دیگر اثر نمیگذارد.

160 س- آیا کسی که در مدینه‌ی منوّره یا حومه‌ی آن سکونت دارد و میخواهد عمره به‌ جا آورد، میتواند بدون احرام از شجره عبور کند و به جدّه برود و از آنجا در نزدیک‌ترین محلّ خارج از حرم ـ مانند مسجد تنعیم ـ مُحرم شود؟

ج: اگر با قصد انجام عمره از مدینه خارج شود،‌ باید در مسجدشجره مُحرم شود و نمیتواند بدون احرام از آن عبور کند،‌ هر چند بخواهد قبل از مکّه به جدّه برود؛ ‌ولی اگر با قصد سفر به جدّه از مدینه خارج شود،‌ احرام در شجره واجب نیست و میتواند بدون احرام به جدّه رود؛‌ در این صورت چنانچه در جدّه قصد عمره کند،‌ باید برای احرام به یکی از مواقیت پنج‌گانه برود و احرام از اَدنی الحِلّ یا جدّه صحیح نیست.

161 س- برای رفتن از مدینه به مکّه، دو راه وجود دارد: یکی از نزدیک جُحفه میگذرد که تقابل با میقات (مُحاذات) در آن ثابت شده است؛ دیگری بزرگراهی است که، هر چند از مسیر نزدیک جُحفه میگذرد، امّا بیش از صد کیلومتر دورتر است و مسیر آن غیر مستقیم است، آیا در این مسیر نیز تقابل (مُحاذات) صورت میگیرد؟

ج: منظور از تقابل یا مُحاذات برای کسی که به سوی مکّه‌ی مکرّمه میرود، رسیدن به نقطه‌ای است که میقات سمت چپ یا راست او قرار گیرد؛ بنابراین در دو مسیر فوق، نقطه‌ی تقابل یا مُحاذات، تفاوتی با هم ندارند.

162 س- آیا کسی که از مُحرم شدن در میقات، بر خود یا عیالش بیم دارد، میتواند از میقات بگذرد و در نزدیک‌ترین نقطه‌ی خارج حرم مُحرم شود؟

ج: میتواند بدون احرام از میقات عبور کند و در صورتی که پس از عبور از میقات عذر برطرف شود باید به میقات برگردد و مُحرم شود وگرنه در میقات پیش رو یا میقات دیگری مُحرم شود و اگر ممکن نباشد در همان محل مُحرم شود.

163 س- آیا حیاط (فضای باز اطراف) مسجد شجره برای احرام در حکم مسجد است یا منظور از مسجد، فقط محلّی است که در آن نماز برگزار میشود؟ و آیا زن حائض میتواند داخل حیاط، سمت راست یا چپ مسجد احرام ببندد؟ حکم احرام در حیاط پشت مسجد شجره چیست؟

ج: میقات مسجد شجره فقط داخل مسجد ـ هر چند قسمت تازه‌ساز ـ است و زنی که عذر شرعی دارد،‌ نمیتواند در حیاط احرام ببندد،‌ بلکه باید در حال عبور از داخل مسجد ـ ورود از یک درب و خروج از درب دیگر ـ احرام ببندد‌ یا با نذر قبل از مسجد مُحرم شود و اگر نتواند از مسجد هرچند به صورت عبوری محرم شود، میتواند از جحفه یا محاذی آن محرم شود.

1- واجبات احرام

اوّل ـ پوشیدن دو جامه‌ی‌ احرام

164 م ـ مردان باید برای احرام تمام لباسهای دوخته حتی لباسهای زیر را از تن بیرون آورند و دو تکه پارچه ی

ندوخته بر تن کنند: یکی را مانند لنگ بر کمر ببندند و دیگری را بر شانه بیندازند.

165 م ـ بنا بر احتیاط واجب، باید دو جامه‌ی مذکور پیش از نیّت احرام و تلبیه پوشیده شود.

166 م ـ وجوب پوشیدن دو جامه‌ی احرام مخصوص مردان است. زنان میتوانند در همان لباس خودشان مُحرم شوند، مشروط بر اینکه از حریر خالص نباشد و شرایط لباس نمازگزار را داشته باشد.

167 م ـ لنگ لازم نیست از ناف تا زانو را بپوشاند، بلکه همین که به نحو متعارف باشد و لُنگ بر آن صدق کند، کفایت میکند.

168 م ـ گره زدن لُنگ به گردن جایز نیست، ولی سنجاق زدن و امثال آن و گره زدن قسمتی از آن به قسمت دیگر تا زمانی که لُنگ بر آن صدق کند، اشکال ندارد؛ همچنین در رداء گره یا سنجاق یا گیره زدن آن یا گذاشتن سنگ‌ریزه در دو طرف و بستن آن با نخ به نحو متعارف تا زمانی که عنوان رداء بر آن صدق کند، جایز است.

169 م ـ در پوشیدن جامه‌ی احرام، بنا بر احتیاط واجب قصد تقرّب الی‌الله لازم است.

170 م ـ لباسی که میخواهد در آن محرم شود، باید همه ی خصوصیاتی را که در لباس نمازگزار لازم است داشته باشد، پس باید نجس نباشد (مگر به آن مقدار از خون که در لباس نمازگزار مجاز است) غصبی نباشد از اجزاء حیوان حرام گوشت یا مردار نباشد، حریر خالص نباشد.

171 م ـ لازم است جامه‌ای که لُنگ قرار داده میشود نازک و بدن‌نما نباشد؛ ولی بدن‌نما بودن رداء، اگر رداء بر آن صادق باشد، اشکال ندارد.

172 م - لباس احرام لازم نیست منسوج و بافتنی و از جنس پنبه یا پشم و مانند آن باشد، بلکه اگر از پوست، پلاستیک یا نمد باشد و عنوان لباس بر آن صدق کند و پوشیدن آن متعارف باشد، کافی است.

173 م ـ اگر از روی علم و عمد هنگام احرام لباس دوخته را از تن درنیاورد، صحّت احرام خالی از اشکال نیست و احتیاط واجب آن است که پس از بیرون آوردن آن، نیّت و تلبیه را در میقات تکرار کند.

174 م ـ اگر بر اثر سرما و مانند آن، ناگزیر از پوشیدن جامه‌ی دوخته باشد، میتواند از لباسهای معمولی مانند پیراهن استفاده کند، امّا نباید آن را بپوشد، بلکه آن را برعکس ـ بالا به پایین یا پشت و رو ـ روی خود بیندازد.

175 م ـ مُحرم میتواند برای حفظ از سرما و امثال آن بیش از دو جامه بپوشد. مثلاً دو تکه پارچه یا بیشتر بر دوش

بیندازد یا بر کمر ببندد.

176 م ـ مُحرم میتواند برای غسل،‌ استحمام یا تعویض لباس و مانند آن، لباس احرام را از تن بیرون آورد.

177 م - اگر لباس احرام نجس شود، بنا بر احتیاط واجب باید آن را تطهیر یا تعویض کند.

178 م ـ طهارت از حدث ـ اصغر و اکبر ـ شرط صحّت احرام نیست؛ بنابراین احرام در حال جنابت یا حیض اشکال ندارد.

دوم ـ نیّت

179 م ـ شرایط و کیفیّت نیّت عبارتند از:

الف) قصد انجام اعمال حج یا عمره؛ بنابراین کسی که میخواهد برای عمره‌ی تمتّع مُحرم شود، باید از زمان احرام قصد انجام آن را داشته باشد.

ب) قصد قربت و نزدیکی به خدا و نیّت خالص برای اطاعتِ خداوند داشته باشد؛ زیرا همه‌‌ی اعمال و مناسک عمره و حج عبادت هستند و باید به قصد تقرّب و نزدیکی به خداوند متعال به‌ جا آورده شوند.

ج) هنگام احرام باید معیّن کند احرام حج است یا عمره، حجّ تمتّع است یا إفراد، حجّةالاسلام است یا مستحب یا نذر، نیابتی است یا برای خودش.

180 م ـ در قصد لازم نیست صورت تفصیلی اعمال و مناسک به ذهن آورده شود، بلکه همین مقدار که به طور اجمالی قصد انجام مناسک واجب را داشته باشد و آنها را بتدریج انجام دهد، کافی است.

181 م ـ هنگام نیّت احرام، قصد ترک محرّمات احرام لازم نیست؛ حتّی اگر هنگام احرام قصد داشته باشد بعضی از محرّمات احرام را انجام دهد، احرام صحیح است؛ امّا قصد محرّماتی که عمره یا حج را باطل میکند ـ مثل نزدیکی با همسر در بعضی موارد ـ جایز نیست و با قصد احرام منافات دارد.

182 م ـ اگر بر اثر غفلت یا ناآگاهی از مسئله، به جای نیّت عمره، نیّت حج کند، احرام صحیح است. مثلاً اگر در نیّت احرام عمره‌ی تمتّع بگوید: «مُحرم میشوم برای حجّ تمتّع قربةً الی الله»، ولی قصد داشته باشد اعمالی را انجام دهد که دیگران در عمره‌ی تمتّع انجام میدهند، به تصوّر اینکه آن اعمال «حج» نام دارد، احرامش صحیح است.

183 م ـ به زبان آوردن نیّت یا به ذهن آوردن آن شرط نیست، بلکه همین که قصد انجام عمل را داشته باشد و با همین قصد «لبّیک» بگوید، کافی است.

184م- نیت باید همراه با احرام بستن باشد، بنابر‌این نیت قبلی کفایت نمی‌کند مگر آنکه تا زمان احرام استمرار داشته باشد.

استفتائات نیّت احرام

185 س- شخصی به دلیل مسئولیّتش ممکن است بعد از انجام عمره‌ی تمتّع از مکّه خارج شود؛ آیا در میقات میتواند به نیّت عمره‌ی تمتّع مُحرم شود؟

ج: میتواند برای عمره‌ی تمتّع مُحرم شود.

186 س- اگر زن در میقات حائض باشد و یقین یا اطمینان داشته باشد که نمیتواند عمره‌ی تمتّع را در وقت خود انجام دهد، به چه نیّتی مُحرم شود؟

ج: میتواند به نیّت حجّ إفراد یا به قصد مافی‌الذّمّه مُحرم شود؛ در صورت اوّل اگر زودتر از موعد پاک شود، لازم است برای عمره‌ی تمتّع بار دیگر در یکی از میقاتهای پنج‌گانه مُحرم شود، امّا در صورت دوّم اگر پیش از موعد پاک نشود، احرام برای حجّ إفراد خواهد بود و اگر پاک شود با همان احرام میتواند عمره‌ی تمتّع انجام دهد.

سوّم ـ لبّیک گفتن

187 م ـ لبّیک گفتن در احرام مانند تکبیرة‌الاحرام در نماز است؛ هنگامی که شخص لبّیک کامل را بگوید، مُحرم میشود و اعمال عمره‌ی تمتّع را آغاز میکند. لبّیک به منزله‌ی اجابت دعوت پروردگار مهربان است که مکلّفان را به حج فراخوانده است؛ از این رو شایسته است که لبّیک با خضوع و خشوع کامل اداء شود.

188 م ـ مقدار واجب از تلبیه این جملات است: «لَبّیکَ اللّهُمَّ لَبّیک، لَبّیکَ لا شریکَ لکَ لَبّیک»

و احتیاط مستحب است که پس از آن بگوید:. «إنّ الحمدَ و النِّعمَةَ لَکَ و المُلک لا شریکَ لَکَ لَبَّیک»

و مستحب است که با حضور قلب و خشوع این جملات را که در روایت معتبر وارد شده است به آن بیفزاید:

«لَبَّیکَ ذَا الْمَعارِجِ لَبَّیکَ، لَبَّیْکَ داعِیاً إِلی دارالسَّلامِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ غَفّارَ الذُّنُوبِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ أَهْلَ التَّلْبِیَةِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ ذَا الْجَلالِ وَالاِکْرامِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ تُبْدِئُ وَ الْمَعادُ إِلَیْکَ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ تَسْتَغْنِی و یُفْتَقَرُ إِلَیْکَ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ مَرْهُوباً وَ مَرْغُوباً إلَیْکَ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ إِلهَ الْحَقِّ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ ذَا النَّعْماءِ وَالفَضْلِ الْحَسَنِ الْجَمِیلِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ کَشّافَ الْکُرَبِ الْعِظامِ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ عبدُکَ وَابْنُ عَبْدَیْکَ لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ یا کَرِیمُ لَبَّیْکَ»

189 م ـ مستحب است پس از آغاز احرام تا قبل از رسیدن به مکه لبیک را بارها و بارها تکرار کند.

190 م ـ لازم است مقدار واجب از لبیک را صحیح تلفظ کند و اگر بلد نیست باید یاد بگیرد یا کسی کلمه به کلمه بگوید و او آن را به طرز صحیح تکرار کند و اگر هیچ یک ممکن نیست به هر نحو میتواند بگوید و بنا بر احتیاط واجب، نایب هم بگیرد که عوض او آن را صحیح ادا کند.

191 م ـ هر گاه کسی عمداً لبّیک را نگوید، حکم کسی را دارد که عمداً احرام از میقات را ترک کرده است. [1]

192 م ـ هر گاه کسی بدون عذر لبّیک را صحیح نگوید، حکم کسی را دارد که عمداً لبّیک را ترک کرده است.

193 م ـ هر کسی که برای عمره ی تمتع محرم شده وقتی به جایی می رسد که خانه های مکه دیده می شود، دیگر نباید لبیک بگوید و واجب است گفتن لبیک را قطع کند و مراد از خانه های مکه بنا بر احتیاط واجب خانه هایی است که در همین زمان جزو مکه است، هر چند از قسمتهای جدید و تازه احداث شده باشد.

194 م ـ احرام در حجّ تمتّع و عمره‌ی تمتّع و حجّ إفراد و عمره‌ی مفرده فقط با لبّیک گفتن محقّق میشود، ولی احرام در حجّ قِران، هم با لبّیک گفتن محقّق میشود و هم با اِشعار و تقلید.[2] اشعار مخصوص شتر است ولی تقلید در مورد همه‌ی قربانی‌ها مصداق دارد.

استفتائات احرام

195 س- وقف به حرکت و وصل به سکون در تلبیه چه حکمی دارد؟

ج: اشکال ندارد، هرچند احتیاط مستحب است وقف به حرکت و وصل به سکون ترک شود.

196 س- اگر لباس احرام را بعد از گفتن لبّیک بپوشد، آیا تکرار تلبیه واجب است؟

ج: هرچند پوشیدن لباس احرام بنابر احتیاط باید قبل از تلبیه باشد؛ لکن تکرار تلبیه واجب نیست، اگرچه مطابق احتیاط است. مگر آنکه هنگام نیّت و تلبیه عمداً لباس دوخته را بیرون نیاورده باشد که در این صورت بعد از بیرون آوردن آن بنا بر احتیاط واجب نیّت و تلبیه را تکرار کند.

197 س- اگر کسی پس از بازگشت به وطن دریابد که جامه‌ی احرامش در زمان انجام مناسک نجس بوده، آیا از احرام خارج شده است؟

ج: با فرض اینکه هنگام اعمال از وجود نجاست در لباس احرام بی‌‌خبر بوده است، از احرام خارج شده و طواف و حجّ او صحیح است.

198 س- آیا هنگام احرام باید انجام تمام اعمال حج را نیّت کند؟ کسی که نمیداند حجّ تمتّع شامل طواف و سعی غیر از طواف و سعی عمره‌ی تمتّع است و به همین خاطر هنگام احرام، طواف و سعی حجّ تمتّع را نیّت نکرده و فقط به‌ صورت کلّی حج را قصد کرده است، چه حکمی دارد؟

ج: توجّه تفصیلی به مناسک هنگام احرام واجب نیست؛ بلکه نیّت اجمالی عمره و حج، در صورتی که هر یک از اعمال را به‌ صورت صحیح در محلّش انجام دهد، کافی است.

2 ـ مستحبّات احرام

199 م ـ مستحبّات احرام عبارتند از:

الف) از اول ماه ذی قعده موی سر و ریش را کوتاه نکند.

ب) پیش از احرام بدن خود را پاکیزه و موهای زائد را بر طرف کند و ناخنهای خود را بگیرد و مسواک بزند.

ج) پیش از احرام در میقات یا قبل از رسیدن به میقات مثلاً در مدینه غسل کند و احتیاط مستحب است که این غسل ترک نشود.

د) بعد از نماز ظهر یا یک نماز واجب دیگر محرم شود یا پیش از احرام دو رکعت نماز مستحب به جا آورد و در

بعضی احادیث شش رکعت نیز آمده است که البته دارای فضیلت بیشتری است.

3 ـ مکروهات احرام

200 م ـ مکروهات احرام عبارتند از:

الف) احرام در جامه‌ی سیاه، چرکین و راه‌راه و بهتر است جامه‌ی احرام سفید باشد.

ب) خوابیدن بر بالش و بستر زرد.

ج) حنا بستن پیش از احرام، در صورتی که رنگ آن تا زمان احرام باقی بماند.

د) لبّیک گفتن در پاسخ کسی که مُحرم را صدا میزند.

ه) حمّام رفتن و شستن بدن با کیسه و مانند آن.

4 ـ محرّمات احرام

201 م ـ بر مُحرم واجب است از لحظه‌ی شروع احرام تا زمانی که محرم است، از برخی امور اجتناب کند که به آنها «محرّمات احرام» گفته میشود.

202 م ـ محرّمات احرام 23 چیز است، که برخی مخصوص مردان و برخی مخصوص زنان و برخی بر هر دو حرام است.

محرّمات اختصاصی مردان:

1. پوشیدن لباس‌ دوخته

2. پوشیدن چیزی که تمام روی پا را بپوشاند

3. پوشاندن سر

4. سایه بر سر قرار دادن در روز و در حال پیمودن مسافت.

محرّمات اختصاصی زنان:

5. پوشاندن صورت

6. پوشیدن دستکش.

محرّمات مشترک بین مرد و زن:

7. استفاده از بوی خوش

8. نگاه در آینه

9. استفاده از زینت

10. روغن مالیدن به بدن

11. کندن یا کوتاه کردن مو از بدن خود یا دیگران

12. ناخن گرفتن

13. بیرون آوردن خون از بدن

14. فسوق (دروغ گفتن و همچنین دشنام دادن و فخرفروشی)

15. جدال (سوگند به لفظ جلاله)

16. کشتن حشرات ساکن در بدن

17. کندن و بریدن درختان یا گیاهان حرم

18. حمل سلاح

19. شکار حیوان وحشی صحرایی

20. عقد ازدواج

21. آمیزش و هر گونه لذّت از همسر

22. استمناء (خودارضایی)

23. فرو بردن سر در آب.

203 م ـ برخی از این محرمات که در حال غیر احرام نیز حرام است، در حال احرام گناهش بیشتر است.

محرّمات اختصاصی مردان:

1ـ پوشیدن لباس ‌دوخته

204 م ـ پوشیدن لباس‌ دوخته مثل پیراهن، قبا، شلوار، کت، پالتو، زیر جامه و امثال آنها، همچنین پوشیدن لباسهای دگمه‌داری که با بستن دگمه‌ی آن به صورت پیراهن و مانند آن درمی‌آید، برای مردان در حال احرام جایز نیست.

205 م ـ در مسئله‌ی قبل، تفاوتی بین لباس دوخته، بافته و مانند آن وجود ندارد.

206 م ـ پوشیدن چیز دوخته که لباس محسوب نمیشود، مانند کمربند، بند ساعت، همیان ـ که پول در آن میگذارند ـ و مانند آن اشکال ندارد.

207 م ـ نشستن و خوابیدن روی زیرانداز دوخته‌شده یا لباسی که پوشیدن آن حرام است و استفاده از آن به عنوان رو انداز اشکال ندارد.

208 م ـ انداختن لحاف یا پتو و مانند آن، که حاشیه‌ی آن دوخته شده است، روی شانه‌ها اشکال ندارد.

209 م ـ دوخته بودن حاشیه‌ی  لباس احرام اشکال ندارد.

210 م ـ اگر عمداً لباس دوخته بپوشد، باید یک گوسفند کفّاره بدهد؛ همچنین اگر چندین لباس دوخته، مانند شلوار و پیراهن و کت و لباس زیر بپوشد، باید برای هر کدام از آنها جداگانه کفّاره بدهد.

211 م ـ هر گاه مُحرم به علّت سردی هوا یا بیماری یا عذرهای دیگر، به پوشیدن لباس دوخته ناچار شود، جایز است بپوشد؛ ولی بنا بر احتیاط واجب قربانی را به عنوان کفاره ادا کند.

2ـ پوشیدن چیزی که تمام روی پا را بگیرد

212 م ـ مرد مُحرم نباید چکمه و جوراب بپوشد و احتیاط واجب آن است که از پوشیدن هر چیزی که تمام روی پا را میپوشاند؛ مانند کفش و دمپایی و امثال آن اجتناب کند.

213 م ـ پوشیدن دمپایی و کفشی که بند پهن دارد و تمام روی پا را نمیپوشاند، اشکال ندارد.

214 م ـ اگر لباس احرام روی پا بیفتد یا در حال نشسته و خوابیده پتو و امثال آن را روی پا بیندازد، اشکال ندارد.

215 م ـ اگر مُحرم از پوشیدن کفش و مانند آن، که تمام روی پا را میپوشاند، ناگزیر باشد، میتواند بپوشد، ولی بنا بر احتیاط واجب باید قسمتی از روی آن را بردارد تا تمام روی پا را نپوشاند.

216 م ـ پوشیدن کفش و جوراب و مانند آن کفّاره ندارد؛ امّا در صورت پوشیدن جوراب، احتیاط مستحب آن است یک گوسفند به عنوان کفّاره قربانی شود.

217- حرمت پوشیدن چکمه و امثال آن، مخصوص مردان است؛ ولی احتیاط مستحب آن است که زنان هم آن را رعایت کنند.

3 ـ پوشاندن سر

218 م ـ مرد مُحرم جایز نیست سر خود را با کلاه، عمامه، حوله، دستمال و مانند آن بپوشاند.

219 م ـ بنا بر احتیاط واجب باید از گذاشتن هر چیزی روی سر که موجب پوشیده شدن سر میشود، مانند حنا، کف صابون و اشیاء دیگر اجتناب کند.

220 م- گوش نیز بخشی از سر است و پوشاندن آن در حال احرام برای مرد جایز نیست.

221 م ـ پوشاندن قسمتی از سر به طوری که عرفاً مصداق پوشاندن سر باشد ـ مانند گذاشتن کلاه کوچک وسط سر ـ جایز نیست، امّا گذاشتن قرآن و مانند آن روی سر یا خشک کردن تدریجی سر اشکال ندارد، هر چند احتیاط مستحب است از آن نیز اجتناب شود.

222 م ـ اگر عمداً سر را بپوشاند بنا بر احتیاط واجب باید یک گوسفند کفّاره بدهد و در صورت فراموشی یا غفلت یا جهل کفّاره واجب نیست.

4 ـ سایه بر سر قرار دادن

223 م ـ سایه قرار دادن بالای سر در حال احرام و در حال حرکت ـ رفتن از میقات به مکّه و از مکّه به عرفات و مانند آن ـ بر مردان جایز نیست؛ امّا اگر بین راه توقّف کند یا زمانی که به مقصد میرسد، زیر سایه برود، اشکال ندارد؛ بنابراین سفر کردن با اتوبوس مسقّف جایز نیست، امّا پس از رسیدن به مکّه، در منازل و رستوران‌ و مانند آن رفتن زیر سایه اشکال ندارد.

224 م ـ مُحرم باید پس از رسیدن به مکّه و پیش از انجام مناسک عمره، همچنین در حال احرام در عرفات و منا، از قرار گرفتن زیر سایه‌ی متحرّک مانند اتوبوس مسقّف و چتر، بنا بر احتیاط واجب اجتناب کند.

225 م ـ حکم دو مسئله‌ی قبل، به روز اختصاص دارد و سوار شدن اتوبوس مسقّف در شب اشکال ندارد، هر چند رعایت احتیاط مطلوب است.

226 م ـ در شبهای سرد یا بارانی، احتیاط واجب آن است که محرم با ماشین مسقف و امثال آن حرکت نکند.

227 م ـ قرار گرفتن در سایه‌ی دیوار و درخت و مانند آن و نیز عبور از زیر سقفهای ثابت مانند پل و تونل، حتّی در روز اشکال ندارد.

228 م ـ کفّاره‌ی زیر سایه حرکت کردن، یک گوسفند است.

229 م ـ اگر بر اثر بیماری یا عذر، ناگزیر از حرکت در زیر سایه باشد، اشکال ندارد، امّا باید یک گوسفند کفّاره بدهد.

230 م ـ حرکت کردن زیر سایه، در هر احرام فقط یک کفّاره دارد، هر چند به دفعات انجام شود؛ بنابراین اگر مُحرم در احرام عمره چندین بار زیر سایه برود، بیش از یک کفّاره واجب نمیشود. در احرام حج نیز چنین است.

محرّمات اختصاصی زنان:

5ـ پوشاندن صورت

231 م ـ پوشاندن صورت یا بخشی از آن مثل چانه و گونه، به طوری که متعارف زنان در حجاب از نامحرم یا برای خودداری از شناخته شدن میپوشانند، در حال احرام جایز نیست.

232 م ـ استفاده از ماسک بهداشتی برای پوشش بینی و دهان در حال احرام اشکال ندارد.

233 م ـ پوشاندن اطراف صورت از بالا یا پایین یا دو طرف آن، به طوری که زنان هنگام پوشیدن مقنعه یا روسری به نحو متعارف یا هنگام پوشاندن سر در نماز انجام میدهند و پوشاندن صورت بر آن صدق نمیکند، اشکال ندارد، چه در نماز و چه در حال دیگر.

234 م ـ پوشاندن‌ صورت با بادبزن یا هر وسیله‌ی دیگر حرام است، امّا پوشاندن با دستها اشکال ندارد.

235 م ـ اگر زن در برابر نامحرم کمی از چادر خود را به طوری بر روی صورت رها کند که قسمتی از صورت شامل پیشانی تا محاذی بالای بینی را بپوشاند اشکال ندارد ولی احتیاط واجب آن است که هرگاه در معرض نگاه نامحرم نیست از این کار اجتناب کند.

236 م – در مساله ی قبل، احتیاط آن است که نگذارد پوشش مزبور با صورت تماس بیابد.

237 م ـ پوشاندن صورت کفّاره ندارد، هر چند احتیاط مستحب است کفّاره بدهد.

6ـ پوشیدن دستکش

238 م ـ پوشیدن دستکش برای زنان مُحرم جایز نیست.

محرّمات مشترک بین زن و مرد:

7ـ استفاده از بوی خوش

239 م ـ استفاده از انواع عطر مانند مشک، عود، گلاب و دیگر عطرهای رایج به هر نحو که باشد، در حال احرام حرام است.

240 م ـ پوشیدن لباسی که قبلاً معطّر شده، تا زمانی که از آن بوی خوش به مشام برسد، جایز نیست.

241 م ـ استفاده از صابون و شامپوی معطّر بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.

242 م ـ بنابر احتیاط واجب، محرم باید از بوییدن هر چیز معطر که به آن عطر گفته نمیشود نیز پرهیز کند مانند گل یا سبزی یا میوه ی خوشبو.

243 م ـ خوردن غذایی که در آن زعفران وجود دارد، برای مُحرم جایز نیست.

244 م – خوردن سیب و پرتقال و دیگر میوه های خوشبو اشکال ندارد ولی احتیاط واجب آن است که آنها را نبوید.

245 م ـ مُحرم نباید بینی خود را از بوی نامطبوع بگیرد، امّا بیرون رفتن از محلّ بوی نامطبوع اشکال ندارد.

246 م ـ کفّاره‌ی استفاده‌ی عمدی از بوی خوش ـ خوراکی و غیر خوراکی ـ بنا بر احتیاط واجب یک گوسفند است.

8ـ نگاه در آینه

247 م ـ در حال احرام، نگاه در آینه برای آرایش و زینت حرام است؛ ولی بدون این قصد، مانند نگاه راننده در آینه‌ی خودرو اشکال ندارد.

248 م ـ آب صاف یا اجسام صیقلی که تصویر در آن دیده میشود، حکم آینه را دارد؛ یعنی نگاه در آن اگر برای زینت باشد، جایز نیست.

249 م ـ اگر در اتاقی که محرم در آن سکونت دارد آینه باشد و او بداند که گاهی چشمش سهوا به آینه می افتد، ماندن در آن اتاق اشکال ندارد، البته بهتر است آینه را از آنجا بردارد یا روی آن چیزی بیندازد.

250 م ـ در حال احرام تصویربرداری با دوربین عکّاسی یا فیلم‌برداری اشکال ندارد.

251 م ـ نگاه در آینه کفّاره ندارد، امّا احتیاط واجب است که پس از نگاه در آن، لبّیک بگوید.

 9 ـ استفاده از زینت

252 م ـ بنا بر احتیاط واجب محرم باید از دست کردن انگشتری که زینت به حساب آید، پرهیز کند.

253 م ـ اگر انگشتر زینت به حساب نیاید و آن را به نیّت استحباب یا غرض دیگر به دست کند، اشکال ندارد.

254 م ـ انگشتر به دست کردن در حال احرام کفّاره ندارد.

255 م ـ بنا بر احتیاط واجب محرم باید از حنا بستن و رنگ کردن مو اگر زینت به حساب آید و بطور کلی از هرچه زینت محسوب شود پرهیز کند.

256 م ـ اگر پیش از احرام بر دست، پا و ناخن حنا گذاشته یا موها رنگ شده باشد و اثر آن تا زمان احرام باقی باشد، اشکال ندارد.

257 م ـ سرمه کشیدن اگر زینت محسوب شود، همچنین خطّ دور چشم‌ که زنان انجام میدهند، بر مُحرم جایز نیست و بین رنگ سیاه و دیگر رنگها تفاوت وجود ندارد.

258 م ـ عینک زدن اگر برای زینت نباشد، اشکال ندارد.

259 م ـ زیورهایی را که زن معمولاٌ استفاده میکرده، لازم نیست برای احرام بیرون آورد، امّا نباید به مرد، حتّی شوهر خود نشان دهد.

260 م ـ پوشیدن زیور برای زنان حرام است ولی کفّاره ندارد.

261 م ـ زینت کردن کفّاره ندارد.

10ـ روغن مالیدن به بدن

262 م ـ در حال احرام مالیدن روغن به بدن و موی سر جایز نیست چه از قبیل کرِم باشد که برای زینت زده میشود و چه غیر آن و چه معطر باشد یا نه.

263 م ـ اگر بوی روغنِ خوشبو تا زمان احرام باقی میماند، پیش ‌از احرام نیز استعمال آن جایز نیست.

264 م ـ خوردن روغن و چربی در صورتی که بوی خوش نداشته باشد، اشکال ندارد.

265 م ـ روغن مالیدن در حال ناچاری یا نیاز مثلاً برای مداوا یا جلوگیری از آسیب آفتاب یا عرق سوز شدن بدن اشکال ندارد.

266 م ـ کفّاره‌ی مالیدن روغن، اگر خوشبو باشد، بنا بر احتیاط یک گوسفند است و اگر خوشبو نباشد، بنابر احتیاط اطعام یک فقیر است، اگرچه بعید نیست در هر دو مورد واجب نباشد.

11ـ زدودن مو از بدن

267 م ـ زدودن موی هر قسمت از سر و بدن، در حال احرام حرام است و در حرمت آن، بین موی زیاد و کم ـ حتی یک مو ـ  و بین چیدن، کندن و تراشیدن و بین اینکه از بدن خود باشد یا بدن شخص دیگر، فرق نیست.

268 م ـ اگر در حال وضو یا غسل یا تیمّم، مویی بدون قصد کنده شود، اشکال ندارد.

269 م ـ اگر ناگزیر از زایل کردن مو باشد ـ مانند موی چشم که موجب آزار است یا موی سر که موجب سردرد شودـ اشکال ندارد.

270 م ـ اگر مُحرم موی سر را با علم و عمد بتراشد، باید یک گوسفند کفّاره بدهد، امّا اگر از روی غفلت یا سهو یا ندانستن مسئله باشد، کفّاره ندارد.

271 م ـ اگر ناچار شود موی سر خود را بتراشد، کفّاره‌ی آن دوازده مُدّ طعام است که به شش مسکین داده میشود، یا سه روز روزه یا یک گوسفند.

272 م ـ اگر مُحرم موی سر خود را با قیچی یا ماشین کوتاه کند، بنا بر احتیاط واجب یک گوسفند کفّاره بدهد.

273م ـ اگر مُحرم دست به سر یا صورت خود بکشد و یک مو یا بیشتر بیفتد، احتیاط مستحب است به قدر یک مشت، گندم یا آرد و مانند آن به فقیر بدهد.

12ـ ناخن گرفتن

274 م ـ مُحرم باید از گرفتن تمام یا قسمتی از ناخن دست یا پای خود، چه به صورت چیدن باشد و چه کوتاه کردن و چه کندن با هر وسیله، اجتناب کند.

275 م ـ اگر ناچار شود ناخن خود را بگیرد ـ مانند آنکه بخشی از ناخن جدا شده و بخشی باقی مانده و آزاردهنده است ـ اشکال ندارد.

276 م ـ گرفتن ناخن افراد دیگر اشکال ندارد.

277 م ـ کفّاره‌ی گرفتن ناخن عبارت است از:

الف) یک ناخن یا بیشتر را از دست یا پای خود بگیرد، برای هر ناخن یک مُدّ طعام.

ب) تمام ناخنهای دست یا پا را کوتاه کند، یک گوسفند.

ج) تمام ناخنهای دست و پا را در یک نوبت کوتاه کند، یک گوسفند و اگر ناخن‌ دستها را در یک نوبت و ناخن‌ پاها را در نوبت دیگر بگیرد، دو گوسفند.

13ـ بیرون آوردن خون از بدن

278 م ـ مُحرم باید از کاری که موجب بیرون آمدن خون از بدنش میشود بنا بر احتیاط واجب اجتناب کند.

279 م ـ تزریق آمپول و کشیدن دندان، اگر موجب بیرون آمدن خون ‌شود، بنا بر احتیاط واجب جز در موارد ضرورت جایز نیست.

280 م ـ برای بیرون آوردن خون از بدن خود کفاره لازم نیست هرچند مستحب است یک گوسفند بدهد.

14ـ فسوق

281 م ـ فسوق به معنای دروغگویی، ناسزا گفتن یا فخرفروشی است؛ بنابراین حرمت دروغ و ناسزا در حال احرام بیشتر است، امّا فخرفروشی که در غیر حال احرام حرام نیست، در حال احرام حرام است.

282 م ـ فسوق، کفّاره ندارد و فقط باید استغفار شود.

15ـ جدال (سوگند به لفظ جلاله)

283 م ـ مجادله با دیگران در صورتی که به سوگند به نام مقدس «الله» برسد، بر محرم حرام است، مثل این که در گفت و گوی منازعه آمیز با دیگران بگوید: «نه و الله» یا «چرا و الله»

284 م ـ مُحرم باید بنا بر احتیاط واجب از قسم خوردن به نامهایی که ترجمه‌ی‌ «الله» به زبانهای دیگر است ـ مانند «خدا» ـ و نامهای دیگر خداوند مانند رحمن، رحیم، قادرمتعال و... اجتناب کند.

285م ـ قسم خوردن به غیر خداوند متعال جزو محرّمات احرام نیست.

286 م ـ اگر سوگند راست بر زبان آورده شود، مرتبه‌ی اوّل و دوّم باید استغفار شود و کفّاره ندارد، امّا برای سوگند بیش از دو بار باید یک گوسفند کفّاره داده شود.

287 م ـ اگر در سوگندی که میخورد دروغگو باشد برای یک و دو بار باید یک گوسفند کفاره بدهد و احتیاط آن است که برای دو بار دو گوسفند بدهد و اگر بیش از دو بار قسم دروغ بخورد باید یک گاو کفاره دهد.

16ـ کشتن حشرات ساکن بدن

288 م ـ کشتن حشرات ساکن بدن مانند شپش، کک و... در حال احرام بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.

17ـ کندن گیاه و درخت حرم

289 م ـ کندن و بریدن و شکستن درخت و گیاهی که در حرم روئیده حرام است و در این حکم فرقی میان محرم و غـیر محرم نیست.

290 م ـ گیاهانی که بر اثر راه رفتن یا چریدن حیوانات کنده میشوند از این حکم مستثنا هستند.

291 م ـ کندن گیاه حرم کفّاره ندارد ولی واجب است استغفار شود؛ امّا اگر مُحرم درختی را که بریدن آن حرام است، ببرّد، بنا بر احتیاط واجب باید یک گاو کفّاره بدهد.

18ـ حمل سلاح

292 م ـ حمل سلاح برای مُحرم جایز نیست.

293 م ـ حمل سلاح در صورتی که برای حفاظت از خود یا دیگری به آن نیاز دارد، جایز است.

19ـ شکار حیوانات صحرایی

294 م ـ شکار حیوان صحرایی، پرنده و ملخ در حال احرام بر مُحرم حرام است، مگر آنکه از آزار آنها بیمناک باشد.

295 م ـ شکار در محدوده‌ی حرم، حتّی برای غیر مُحرم، جایز نیست.

296 م ـ خوردن گوشت شکار صحرایی بر مُحرم حرام است، چه خودش شکار کرده باشد یا دیگری و خواه شکارکننده مُحرم باشد یا نباشد.

297 م ـ شکار حیوانات دریایی مانند ماهی و خوردن گوشت آنها در حال احرام اشکال ندارد.

298 م ـ ذبح و خوردن گوشت حیوانات اهلی مانند گوسفند و مرغ اشکال ندارد.[1]

20ـ عقد ازدواج

299 م ـ بر مُحرم جایز نیست در حال احرام، شخصی ـ مُحرم یا غیر مُحرم ـ را برای خود یا دیگری ـ مُحرم یا غیر مُحرم ـ عقد کند و اگر عقد کند، باطل است.

300 م ـ در حرمت اجرای عقد، بین عقد دائم و موقّت تفاوت نیست.

21ـآمیزش 

301 م ـ در حال احرام، آمیزش جنسی و هر گونه لذّت جنسی مانند بوسیدن، لمس کردن و نگاه همراه با شهوت حرام است.

302 م ـ نگاه زن و شوهر به یکدیگر و نیز لمس‌ دست یکدیگر اگر از روی شهوت و التذاذ جنسی ‌نباشد، اشکال ‌ندارد.

303 م ـ افرادی که با انسان محرم هستند مانند پدر و مادر و برادر و خواهر و عمه و عمو و امثال آنان محرمیت آنان در حال احرام نیز باقی است.

304 م ـ کفّاره‌ی‌ آمیزش با همسر، یک شتر است و در برخی موارد موجب بطلان حج میشود و هر یک از تمتّعات دیگر نیز کفّاره‌ دارد که تفصیل آن در کتب فقهی بیان شده است.

22ـ استمناء (خودارضایی)

305 م ـ استمناء ـ انجام کاری که موجب خروج منی شود ـ در حال احرام، حرام است و حکم آن همانند حکم آمیزش جنسی است.

306 م ـ اگر استمناء سهواً یا از روی جهل به حکم باشد کفّاره ندارد و باید استغفار کند و اگر از روی علم و عمد باشد کفّاره آن یک شتر است و اگر نتواند شتر بدهد، قربانی کردن گوسفند کافی است؛ علاوه بر این اگر استمناء با کاری است که او با خود انجام می دهد و پیش از مزدلفه است واجب است حج را تمام کند و در سال بعد آن را دوباره بجا آورد و اگر استمناء بوسیله همسرش انجام شده احتیاط واجب آن است که اینگونه عمل کند.

23 ـ فرو بردن سر در آب

 307 م ـ فرو بردن تمام سر در آب برای مُحرم جایز نیست و در این حکم میان زن و مرد تفاوت نیست و در صورت ارتکاب کفّاره واجب نیست.

احکام کفّارات

308 م ـ اگر برخی از محرمات احرام را از روی غفلت و فراموشی انجام دهد کفاره بر او واجب نمی شود مگر صید که در هر صورت کفاره دارد.

309 م ـ محلّ ذبح کفّاره‌ی صید در عمره، مکّه‌ی‌ مکرّمه و در حج، مِنا است و احتیاط واجب است در کفّارات دیگر نیز به همین صورت عمل شود؛ امّا اگر در مکّه‌ی مکرّمه یا در مِنا ذبح انجام نشود و پس از بازگشت از حج، در وطن یا در مکان دیگر ذبح انجام شود، کفایت میکند.

310 م ـ کفاره دهنده نمیتواند از گوشت حیوانی بخورد که به عنوان کفاره ذبح میکند ولی خوردن از گوشت قربانی حج و قربانی مستحب یا نذری اشکال ندارد.

311 م ـ کفّاره‌‌ی محرّمات احرام به طور کامل باید به فقرا داده شود.

آداب و مستحبّات مکّه‌ی مکرّمه

335 م - پیش از ورود به شهر مکّه،(به جز سمت تنعیم) محدوده‌ی‌ حرم آغاز میشود؛ ورود به حرم و نیز ورود به مکّه‌ و مسجد‌الحرام، ادعیه و آداب فراوان دارد که برخی از آنها را ذکر میکنیم. کسی که بخواهد به سایر اعمال و مستحبّات عمل کند، به کتب مفصّلی که دراین‌باره وجود دارد، مراجعه کند.

دعای ورود به محدوده‌‌ی حرم

336 م ـ مستحب است هنگام ورود به محدوده‌ی حرم این دعا را بخواند:

«اَللّهُمَّ اِنَّکَ قُلْتَ فِی کِتابِکَ وَ قَوْلُک الْحَقُّ: «وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ یَأتُوکَ رِجالاً وَ عَلی کُلِّ ضامِرٍ یَاْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمیق» اَلّلهُمَّ اِنّی اَرْجُو اَنْ اَکُونَ مِمَّنْ اَجابَ دَعْوتَکَ، وَقَدْ جِئْتُ مِنْ شُقَّةٍ بَعیدَةٍ وَ فَجٍّ عَمیق، سامِعاً لِنِدائِکَ، وَ مُستَجیباً لَکَ، مُطیعاً لاِمْرِکَ وَ کُلُّ ذِلکَ بِفَضْلِکَ عَلَیَّ وَاِحْسانِکَ إلَیَّ، فَلَکَ الْحَمْدُ عَلی ما وَفَّقْتَنِی لَهُ، أبْتَغِی بِذلِکَ الزُّلْفَةَ عِنْدَکَ، وَالْقُرْبَةَ إلَیْکَ، وَالْمَنْزِلَةَ لَدَیْکَ، وَالْمَغْفِرَةَ لِذُنُوبِی، وَالتَّوْبَةَ عَلَیَّ مِنْهَا بِمَنِّکَ، اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ حَرِّمْ بَدَنِی عَلَی النَّارِ، وَ آمِنِّی مِنْ عَذابِکَ وَ عِقابِکَ، بِرَحْمَتِکَ یَا أرْحَمَ الرَّاحِمِینَ»

مستحبّات ورود به مسجدالحرام

337 م ـ مستحبّات ورود به مسجدالحرام عبارتند از:

الف) غسل کردن برای ورود به مسجدالحرام

ب) خواندن دعاهای مخصوص ورود به مسجدالحرام.

استفتائات آداب و مستحبّات مکّه

338 س-  آیا استحباب غسل ورود به مسجدالحرام تنها برای ورود اوّل و کسی است که اعمال عمره به‌ جا می آورد یا برای هر مرتبه رفتن به مسجدالحرام نیز مستحب است؟

ج: اختصاص به ورود اوّل ندارد.

339 س-  آیا بجز غسل مستحب برای ورود به مسجدالحرام، غسل دیگری برای طواف مستحب است و در صورت وجود چنین استحبابی، آیا یک غسل به نیّت هر دو کافی است؟

ج: برای خصوص طواف هم غسل وارد است، ولی یک غسل به نیّت هر دو کافی است.