پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری

موضوعات

پرسش و پاسخ (وقف، مساجد و قبرستان)

ارتباط با پایگاه
زمین دیم وقفی در کنار معدن خاک قرار گرفته و چون زمین هم دارای خاک معدنی است و برای کشاورزی هم حاصل خیز نیست، معدن کار، متقاضی خرید زمین است و مبلغ خوبی هم می‌دهد؛ آیا می‌توانیم زمین فوق الذکر را فروخته و زمین مرغوب‌تری جهت وقف بخریم؟
اگر زمین، وقف شده باشد تا زمانی که قابلیت استفاده در جهت وقف را داشته باشد، فروش آن جائز نیست.
آیا جایز است شخصی منزل مسکونی خود را به این صورت وقف کند که تا خودم زنده ام تمام اختیارش با خودم باشد و از لحظه فوت، این منزل وقف فلان موضوع باشد؟ آیا این وقف، وصیت به وقف محسوب می شود و فقط تا ثلث نافذ است؟
اگر منظور شخص، انجام وقف بعد از فوت باشد، صحیح نیست؛ اما اگر وصیت به وقف کند و وصیت هم بیش از ثلث مال نباشد یا در صورت وصیت به بیش از ثلث، با اجازه ورثه صورت گیرد، اشکال ندارد. هرچند می تواند خانه را وقف کرده و ضمن صیغه وقف، منافع خانه را تا زمانی که زنده است استثنا کند؛ در این صورت واقف می تواند تا پایان عمر از منافع خانه استفاده کند.
1. پسر عموی اینجانب در زمانی که ٧ سال داشته است از طرف عموی خود به عنوان یکی از متولیان موقوفه ای به صورت منصوص منصوب می گردد و در وقف نامه ذکر می شود تا رسیدن به سن قانونی قیم ایشان می تواند وظیفه ایشان را انجام دهد. حال که ایشان به سن قانونی رسیده است تمایلی به انجام امور وقف و در اصل قبول تولیت ندارد. حال سؤال اینجاست: آیا ایشان با توجه به توضیحات ذکر شده می تواند شرعاً از تولیت استعفا داده و شخص دیگری به عنوان متولی جایگزین ایشان شود؟
2. آیا شرعاً متولی وقف بعد از قبول تولیت، در صورتی که با توجه به شرایط زندگی و… تمایلی به ادامه امر تولیت نداشته باشد، می تواند از سمت خود استعفا داده و جایگزین برای خود تعیین نماید؟
ج1) اگر قبلا این منصب را قبول نکرده، در پذیرش آن مختار است.
ج2) فردی که تولیت را پذیرفته بنا بر احتیاط حق عزل خودش را ندارد.
ضمناً باید توجه داشت به طور کلی متولی، حق نصب متولی دیگر را ندارد، مگر اینکه واقف به صورت صریح چنین اختیاری به او داده باشد. لازم به ذکر است چنانچه در ضمن وقف، مباشرت متولی شرط نشده باشد، می تواند برای اداره امور موقوفه، وکیل بگیرد تا کارها را انجام دهد.
مسجدی که شخصی سالهای قبل ساخته و دیوار آن ترک خورده و در برخی ایام سال مثل عاشورا، ایام قدر و... مناسب برای برگزاری نماز و مراسم نیست و برای این ایام نیاز به توسعه دارد؛ آیا می توان مسجد را تخریب کرد و از اول بنا کرد؟ همچنین در صورتی که بانی آن رضایت نداشته باشد چه حکمی دارد؟
مسجد را می توان بخاطر نیاز و احتیاج مردم خراب کرد و بزرگتر ساخت و رضایت بانی آن در فرض مذکور شرط نیست.
بنده یکسال هست در زمینه سرود به همراه موسیقی (سرودهایی که توسط صدا و سیما هم در مناسبتها در کانالهای مختلف پخش می شود) برای نونهالان با مضامین مذهبی و امامان معصوم (ع) با ایشان تمرین و اجرا می کنم. آیا این کار اشکال شرعی دارد؟ لازم به ذکر است این فعالیت در مسجد و همراه با دیگر فعالیت ها از جمله حفظ قرآن و... می باشد.
تمرین سرودهای مذهبی و انقلابی در مسجد اشکال ندارد، ولی در هر حال مراعات شأن، قداست و جایگاه مسجد واجب است و باید از کارهایی که با شأن و منزلت مسجد منافات دارد پرهیز شود، و ایجاد مزاحمت برای نمازگزاران جایز نیست.
مسجدی داریم با چهار کولر (وقفی) گازی دو تیکه که قسمت موتور این کولر ها بر بام مسجد نصب شده. متأسفانه دزد تمام این موتور ها را برده ولی قسمت پنل آن که در مسجد بوده سالم است. از طرفی هم در توان مالی مسجد تهیه چهار موتور برای این کولرها نیست؛ آیا می توان تعدادی از پنل ها را فروخت و هزینه ای به آن افزود و برای بقیه، موتور تهیه کرد؟
در فرض سؤال، (وقفی بودن کولرها) اگر قسمت های باقی مانده، هیچ استفاده ای ندارد، (حتی در مساجد دیگر) فروختن به نحو مذکور در سؤال اشکال ندارد.
از امام علی علیه السلام نقل شده است که اگر کسی فارغ و سالم باشد و همسایه مسجد هم باشد و برای اقامه نماز واجب به مسجد نرود، نمازش پذیرفته نیست؛ اگر برای نمازهایی مثل نماز صبح به مسجد نرویم یا به طور کلی شرایط برای رفتن سخت باشد و مناسب نباشد، حکمش چیست؟ آیا امامزاده ای که در آن نماز جماعت برگزار می شود هم همین حکم را دارد؟
به طور کلی همسایه مسجد اگر عذری نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند؛ ضمناً امامزاده حکم مسجد را ندارد، مگر قسمتی از آن که به عنوان مسجد وقف شده باشد؛ ولی مستحب است نمازهای یومیه را به جماعت بخوانند و در نماز صبح و مغرب و عشا بیشتر سفارش شده است.
آیا کف زدن در مراسمات ولادت ائمه اطهار علیهم السلام و سایر مناسبت‌های مذهبی اعم از جشن ۲۲ بهمن و ... در مسجد بدون قصد بی احترامی به مسجد اشکال دارد؟ آیا مداح می‌تواند دیگران را ترغیب به کف زدن کند در حالی که ممکن است مستمعین مقلد مراجعی باشند که چنین امری را جایز ندانند؟
به طور کلی کف زدن یا تشویق به آن، به نحو متعارف در جشن‌های اعیاد یا برای تشویق و تأیید و مانند آن، فی نفسه اشکال ندارد ولی بهتر است فضای مجالس دینی به خصوص مراسمی که در مساجد و حسینیه‌ها و نمازخانه‌ها برگزار می‌شود، به ذکر صلوات و تکبیر معطّر گردد تا انسان به ثواب آن‌ها برسد.
1. در قبر عمویم - که ۳۳سال از آن می‌گذرد - می خواهیم میت جدید، دفن کنیم؛ می‌گویند تا استخوان‌ها نپوسیده است، نمی‌شود و مستلزم نبش قبر است تا دیده شود؛ آیا نبش جایز است؟
2. اگر مقداری باز کنیم و معلوم شود مقداری یا تکه‌ای از استخوان است باید صرف نظر کرد و پوشاند یا این که چون باز شده می‌توان کلاً باز کرد و استخوان را پایین تر یا در مکان دیگر دفن نمود و طبقات قبر را برای میت جدید بازسازی نمود؟
3. آیا برای آن قبر باید هزینه مجدد به هیئت امنای امامزاده یا اوقاف داد؟ آیا شخصاً می‌توانیم انجام دهیم یا اینکه هیئت امنا و اوقاف می‌توانند جلوگیری کنند یا خیر؟
ج1) اگر اطمینان ندارید که بدن میت از بین رفته و پوسیده و خاک شده است، نبش قبر هر چند برای بررسی جسد، جایز نیست.
ج2) اگر نبش قبر انجام شود و بدن میت مسلمان یا استخوان‌های آن که هنوز پوسیده نشده‌اند آشکار شود، واجب است دوباره فوراً دفن شوند که در این هنگام دفن میت دیگر در آن قبر منعی ندارد.
ج3) اگر زمین موقوفه است، دفن اموات باید تحت نظر متولی موقوفه انجام شود و در صورتی که برای قبرستان خدماتی انجام می‌شود، متولی قبرستان می‌تواند بابت خدمات، طبق مقررات، مبلغی دریافت کند.
اگر کسی به فردی پولی را قرض دهد، سپس در ذهنش بگوید که این پول را به او وقف می‌کنم، ولی به قرض گیرنده نگوید و بعد از وقف، صرف نظر کند؛ آیا می‌تواند پولی که قرض می‌دهد را پس بگیرد و حکم وقف نداشته باشد؟
در فرض سؤال، حکم وقف را ندارد و می‌تواند پولش را پس بگیرد.
در وقف خاص، بعد از فوت موقوف علیهم یا موقوف علیه، تکلیف مال وقف شده چه می شود؟
با فوت موقوف علیه یا موقوف علیهم اگر واقف زنده است، به ملک او برگشته و اگر زنده نیست به ورثۀ واقف در زمان فوتش می رسد؛ مگر اینکه واقف، وضعیت مال مزبور را برای بعد از فوت موقوف علیه نیز تعیین کرده باشد.
موقوفه‌ای است که درآمد آن وقف بر حمام محل می‌باشد ولی حمام، چند سال است که متروکه شده و کسی هم حالا از حمام عمومی استفاده نمی‌کند و درآمد موقوفه هم چند سال است که بلاتکلیف مانده است؛ آیا می‌شود این درآمد را خرج حسینیه و یا امورات عام المنفعه دیگر کرد؟
در فرض سؤال، وقف در وجوه برّ مصرف می‌شود و احتیاط آن است که آن را - با نظر متولی شرعی - در مصلحت دیگری از جنس همان مصلحت وقف و در همان محل، مصرف نمایند و در صورت متعذر بودن آن، الاقرب فالاقرب به آن مصلحت، رعایت شود.
شخصی جهت سه دانگ مشاع منزلش، وقف‌نامه رسمی تنظیم و سند مالکیت را نیز به نام وقف انتقال داده و خودش را متولی قرار داده است، ولی منزل از چند ماه قبل از تنظیم وقف‌نامه در تصرف همسر اولش بوده و خودش جای دیگری با همسر دومش مستأجر می باشد؛ یعنی منزل در تصرف خودش نبوده که به عنوان متولی آنرا قبض و اقباض نماید یا به اداره اوقاف تحویل دهد. واقف چند روز پس از تنظیم وقف‌نامه، از وقف منصرف شده، حال با توجه به این که گرچه مالک اصلی منزل، خود واقف بوده ولی از زمان تنظیم وقف‎نامه عملاً منزل به تصرف واقف (به عنوان متولی) یا اداره اوقاف در نیامده آیا وقف محقق شده است؟
اگر واقف سهم خود را با صیغه، وقف نموده باشد و خود را متولی موقوفه قرار دهد، چنانچه خانه در تصرف متولی بوده نیاز به قبض جدید نیست و وقف تمام است و چنانچه تصرف همسر اول در خانه مانع از تصرف واقف بوده است قبض محقق نشده است.
اگر شخصی بخواهد خانه اش را وقف عام کند ولی می خواهد خودش تا پایان عمر در آن خانه زندگی کند؛ آیا امکان قبض توسط اداره اوقاف قبل از مرگ واقف وجود دارد؟
در فرض سؤال اگر وقف عام به گونه ای باشد که شامل خودش بشود، می تواند ضمن صیغه ی وقف، خودش را به عنوان متولی وقف تعیین کند (و به عنوان متولی خانه را در اختیار خودش باقی بگذارد) و بعد از خودش اداره اوقاف یا شخص معینی را به عنوان متولی تعیین نماید، در این فرض با نیت قبض به عنوان متولی، قبض محقق می شود؛ اما اگر وقف عام به گونه ای نباشد که شامل خودش بشود، می تواند وصیت کند که بعد از مرگش خانه را وقف کنند و اداره اوقاف یا شخص امینی را به عنوان متولی مشخص کند، البته در صورتی که خانه بیش از یک سوم اموال اوست، برای تثبیت قصدی که دارد، باید اجازه ی مقدار بیش از یک سوم را در زمان حیاتش از ورثه بگیرد.
آیا مردی که مهریه همسرش را نپرداخته است، می‌تواند تنها خانه مسکونی، که همسرش در آن زندگی می‌کند را وقف کند؟ اگر چنین کند چه راه حلی برای آن خانم وجود دارد تا پس از فوت همسرش، در پیری آواره نشود؟
اگر وقف کردن برای فرار از پرداخت مهریه باشد، بنا بر احتیاط واجب صحیح نیست؛ در غیر اینصورت وقف اشکال ندارد ولی بر مرد واجب است نفقه و مهریه همسرش را طبق موازین شرع بپردازد و زن می‌تواند آن را در زمان حیات شوهر مطالبه کند.