پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری

موضوعات

پرسش و پاسخ (وقف، مساجد و قبرستان)

ارتباط با پایگاه
راه رفتن یا نشستن بر روی قبور شهدا که منقّش به عکس شهید است، چه حکمی دارد؟
فی نفسه اشکالی ندارد؛ هر چند نشستن بر روی قبر مکروه است.
می‌خواهم مبلغی را وقف کنم؛ آیا می‌شود پول نقد را وقف کرد؟ چگونه و کجا باید پرداخت کنم؟
وقف پول، اشکال ندارد و شما به عنوان واقف می‌توانید خودتان به امور مربوط به مال موقوفه رسیدگی کنید و یا این که شخصی را به عنوان متولی انتخاب کنید، تا امور مربوط به مال موقوفه را انجام بدهد و پول را در جهتی که وقف شده، مصرف کند. مثلاً اگر وقف فقرا کرده‌اید، می‌توانید آن را به فقرا قرض بدهید.
آیا وقف قدر السهم در ملک مشاعی و یا سهام کارخانه‌ای که متعلق به خود شخص است، نیاز به اذن سایر شرکا دارد؟ یعنی بدون اذن شرکاء نمی‌تواند قدر السهم خود را وقف کند؟
وقف سهام یا مال مشاع، جایز است مشروط به این که در جهت وقف هر چند بعد از تفکیک و تقسیم قابل انتفاع باشد و نیازی به اذن سایر شرکا ندارد؛ ولی در اموال مشاع تصرف خارجی هیچکدام، بدون اجازه مابقی شرکا، جایز نیست.
مالک یک قطعه زمین، چهارصد متر از زمینش را برای مسجد، وقف کرد.
با این که دو تا مسجد در این روستا (شهر کوچک) وجود دارد و جای مشخص برای آموزش احکام دین، وجود ندارد؛ و به وجود چنین جایی نیاز است:
1. آیا تبدیل ساختمان مسجد به ساختمانی برای آموزش معارف دینی، جائز است؟
2. آیا ساختن یک طبقۀ دیگر، غیر از مسجد (به اضافۀ مسجد) یا یک ساختمان دیگر نزدیک مسجد به عنوان مدرسۀ دینی، جائز است؟
ج1) اگر مالک، زمین را به عنوان وقف برای مسجد به متولی تحویل داده باشد یا خود واقف، به عنوان متولی سازنده مسجد عمل کرده باشد و یا با اجازۀ او به عنوان وقف مسجد در آن زمین نماز خوانده باشند؛ وقف مسجد محقق شده و تغییر و تبدیل آن جایز نیست.
ج2) ساختن مکان دیگر در همان زمین در کنار مسجد از پاسخ اول روشن شد؛ اما ساختن طبقات دیگر بستگی به نیت واقف در هنگام وقف و قبض دارد.
آیا با دفن اولین میت در یک زمین به عنوان قبرستان که وقف‌نامه ندارد ولی به صورت معاطات به نام قبرستان، وقف شده است، زمین مذکور حکم قبرستان را پیدا می‌کند؟
اگر مالک، زمین را به نیت وقف برای دفن اموات مسلمین در اختیار دیگران قرار داده باشد و با اذن او، میت در آن دفن شده باشد، زمین مذکور حکم وقف را دارد.
اگر انگشت به اندازه کمتر از یک درهم خونی شود و به فرش مسجد برخورد کند، تکلیف چیست؟
اگر یقین دارید که نجاست به فرش سرایت کرده است، بنابر احتیاط واجب باید فوراً آن را تطهیر کنید.
واقف، متولی و ناظر بعد از خود را تعیین نموده است و تعیین متولی و ناظر لاحق را با متولی و ناظر سابق قرار داده است. آیا ناظر می‌تواند بعد از قبول، نظارت را به دیگری واگذار کند و یا نظارت را به یک وکیل یا چند وکیل به طور مشترک بسپارد؟
فردی که واجد شرایط تولیت و نظارت است می تواند از قبول آن امتناع ورزد؛ لکن اگر تولیت یا نظارت را پذیرفت، بنا بر احتیاط جایز نیست خود را عزل کند ولی در صورتی که شرط مباشرت نشده باشد، اشکال ندارد که فرد دیگری را در صورتی که امین و شایسته باشد برای اداره امور وقف وکیل نماید.
محل کار بنده در طبقه چهارم ساختمانی است که طبقه اول آن مسجد است. این مسجد ابتدا که صیغۀ مسجد خوانده شده است، فقط ساختمان مسجد بوده و طبقات بالاتر پس از مدتی با شرط خیّرین که به مدت ده سال در اختیار مؤسسات فرهنگی مذهبی قرار گیرد، ساخته شد و فقط همان طبقه اول، صیغه مسجد جاری شده است.
با توجه به عذر شرعی و محدودیت ورود خانم‌ها به مساجد، آیا طبقه چهارم این ساختمان هم شامل مسجد می‌شود یا خیر؟
در فرض سؤال، حکم مسجد را دارد.
با فوت متولی وقف- ارشد اولاد ذکور- تولیت به پسر ایشان می رسد یا به برادر کوچک تر می رسد؟
در فرض سؤال مادامی که براداران متولی اول (برادر بزرگ) زنده هستند، فرزندان او متولی نخواهند شد تا آن که نسل اول منقضی شود و تولیت به اکبر اولاد ذکور نسل بعدی برسد و برای نسل های بعدی نیز به همین صورت خواهد بود یعنی تا از نسل قبل یک نفر زنده باشد، نوبت به نسل بعدی نمی رسد.
آقایی یک واحد منزل مسکونی را برای همسرش صلح عُمری کرده و در قرارداد، هیچ گونه قید و شرطی ذکر نشده است. آیا این زن، الآن (در زمان زنده بودن زوج) و همچنین بعد از وفات زوج، حق اجاره دادن آن واحد منزل مسکونی را ‎دارد؟
زن در فرض سؤال به جهت عقد صلح، مالک منافع خانه شده و می تواند منافع را اجاره دهد.
در سایت مقام معظم رهبری در مسئله ای آمده است:
واقف هنگام وقف می­‌تواند شرط کند که هر زمان نیازمند شد، وقف به او برگردد که در این صورت، اگر واقف بمیرد و قبل از مرگ محتاج شده باشد، به‌عنوان ارث محسوب می­‌شود و اگر محتاج نشود، به حالت وقف باقی می­‌ماند.
با توجه به اختلاف نظری که بین مسئله گویان پیش آمده، نسبت به این که برخی می‌گویند این مسأله غلط است و برخی می گویند صحیح است؛ لطفاً بفرمایید که آیا جعل خیار یا شرط‌‌‌های این چنینی در وقف، صحیح است یا خیر؟
ج1و2) مسأله و شرط مذکور در وقف، صحیح است.
بنده جدیداً به عنوان فرزند ذکور اکبر، متولی باغ وقفی‌ای شده‌ام که باید درآمد میوۀ آن، صَرف قرآن‌خوانی مادربزرگم شود؛ اما متأسفانه ده سال است هیچ درآمدی نداشته و درختان میوۀ دیگر وجود ندارد و نیاز به هزینه، اعم از کاشت نهال و ... دارد تا بعد از میوه دادن، صَرف در قرآن‌خوانی شود؛ اما بنده پولی جهت هزینه در این ملک را ندارم. آیا می‌توانم از باب تبدیل به احسن با پولِ فروش این باغ، منزلی را تهیه و وقف در این کار کنم و اجارۀ آن را در مقصود واقف هزینه کنم؟
در صورتی که با فروش قسمتی از باغ، امکان إحیاء آن وجود داشته باشد، فروش تمام آن جایز نیست؛ ولی اگر این گونه اقدام، فایدۀ چندانی نداشته باشد و امیدی به مثمر شدن آن در آیندۀ نزدیک و یا انتفاء از آن به شیوه‌های دیگر نباشد، (مثل اجاره دادن آن برای استفاده‌های دیگر) در این صورت می‌توانید آن را فروخته و تبدیل به باغ یا خانه‌ای دیگر کنید.
ما در اروپا یک طبقه اجاره گرفتیم، نه مالک زمین هستیم و نه مالک اتاق‌ها بلکه هر ماه اجاره پرداخت می‌کنیم. آیا می‌توانیم این طبقه را وقف مسجد کنیم و به عنوان مسجد تبدیل و استفاده کنیم؟
اگر طبقه را برای مدت طولانی (مثلا پنجاه سال یا بیشتر) اجاره کنید، در صورت وقف، حکم مسجد بر آن مترتب است، در غیر این صورت وقف مسجد، صحیح نیست.
مسافرخانه‌ای قدیمی در روستا بوده که بعد از مدت‌ها تعطیلی قسمت اعظم آن در تعریض کوچه رفته و مقدار ناچیزی که قابل استفاده نیست باقی مانده است. آیا می‌شود این مقدار را به ملک مجاور فروخت و پول آن را در ساخت ملک عام المنفعه دیگری مثل سرویس بهداشتی مسجد استفاده کرد؟
اگر مسافرخانه یاد شده وقف برای مسافران شده است، در صورتی که مقدار باقی‌مانده، هر چند مثلاً به اندازه یک اتاق، قابل استفاده برای مسافران باشد، باید در همان جهت وقف استفاده شود و فروش یا تغییر کاربری آن جایز نیست.
در مسجدی مشغول فعالیت هستم که در آشپزخانه آن، وسایل آشپزی وجود دارد که اکثر یا همه این وسایل وقف مسجد است. فضای آشپزخانه نیز در زیرزمین مسجد واقع شده است. طبق توافق هیئت امناء و امام جماعت (که از نظر امور مساجد، متولی مسجد نیز هست) در جهت درآمدزایی مسجد، تصمیم بر این شده است که آشپزخانه با همه وسایل به یک شخص اجاره داده شود و عوائد آن برای مخارج مسجد هزینه گردد. البته با آشپز در ضمن قرارداد اجاره شرط می‌شود که در مراسمات و ایامی که مسجد اطعام دارد، اطعام مسجد در اولویت باشد و با هزینه مناسب تری برای مسجد نیز غذا طبخ شود.
با توجه به وقفی بودن وسایل آشپزخانه و این که وسایل از آشپزخانه خارج نمی‌شود و فقط اجاره داده می‌شود و عوائد آن برای مسجد هزینه می‌گردد آیا این اجاره از نظر شرعی جایز است؟
در فرض سؤال، انجام این کار جایز نیست، مگر این که قرائن اطمینان آوری وجود داشته باشد که وقف صورت گرفته، شامل چنین مواردی (وقف منفعت) نیز می‌شود.